Tarihçi-yazar Prof. Dr. İlber Ortaylı, II. Abdülhamid'in önemli bir devlet adamı ve diplomasi dehası olduğuna işaret ederek, "Almanların diplomasiden anlayan tek devlet adamı (Dönemin Alman Başbakanı) Bismarck, 2. Abdülhamid için 'Avrupa'nın en büyük diplomatıdır' diyor." İfadesini kullandı. Avusturya'nın Başkent Viyana'daki Yunus Emre Enstitüsünün (YEE) konferans salonunda "2. Abdülhamid Devri ve Avrupa'ya Etkileri" başlıklı konferansta bir konuşma yapan Ortaylı, Abdülhamid'in Rusya ile yapılan savaş, imparatorlukta yaşanan yönetim sorunları gibi zorlu bir süreçte tahta çıktığını anlattı. Ortaylı, sigara kullanmayan padişahın sağlığına dikkat ettiğini, yediklerine özen gösterdiğini söyledi. "Avrupa'nın en büyük diplomatıdır" Dönemin Almanya Başbakanı Otto vom Bismarck'ın, Abdülhamid'in diplomasi gücüne ilişkin kullandığı övücü ifadelere değinen Ortaylı, "Almanların diplomasiden anlayan tek devlet adamı Bismarck, 2. Abdülhamid için 'Avrupa'nın en büyük diplomatıdır' diyor." şeklinde konuştu. Abdülhamid'in hem Almanlarla kurduğu iyi ilişkiler hem de Panislamizm düşüncesini yaygınlaştırma çabalarının özellikle Rusya'ya karşı çok etkili olduğunu belirten Ortaylı, "Avusturya-Macaristan devletinde, bilhassa devletin Alman kanadına karşı Macar politikacıların Abdülhamid Türkiye'sine karşı eğilimleri vardı. Abdülhamid'in Budapeşte'ye gerçekleştirdiği ziyaret esnasında, parlamento binası önünde onu karşılayanlar 'Yaşa Türk Hakanı diye' bağırıyorlardı." bilgisini paylaştı. "Abdülhamid döneminin en önemli olayı etnik ayaklanmalar" Ortaylı, Fransa ve İngiltere'nin Sultan Abdülhamid'e en çok sorun oluşturan iki güç olduklarına dikkati çekerek, bu iki devletin sömürgelerindeki Müslümanları teşkilatlandırmak, bu doğrultuda yaptığı çalışmalar nedeniyle söz konusu sömürge ülkelerdeki Osmanlı şehbenderlerinin (konsolos) sıklıkla istenmeyen kişi ilan edildiğini anlattı.Abdülhamid'in demiryolu, okul, sağlık politikalarının ülkenin çehresinde bazı değişmeler meydana getirdiğini ifade eden Ortaylı, özellikle Arap coğrafyasına yönelik politikaları nedeniyle, bölgede Türklere karşı bazı talepler yükselmesine rağmen Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayrılmayı hedefleyen eğilim ve teşkilatların olmadığını belirtti. Ortaylı, Abdülhamid döneminde dikkat çeken önemli olaylardan birinin imparatorluk bünyesinde etnik milliyetçiliğin hız kazandığını, Yunanlılar gibi Ermenilerin de Osmanlıya karşı ayaklandığını aktararak, padişahın 33 yıllık hükümranlığında en önemli olayın bu ayaklanmalar olduğunun altını çizdi. "2. Abdülhamid devri imparatorluğun son Osmanlılık devridir. Ondan sonraki iki padişahın kayda değer başarıları yoktur." değerlendirmesinde bulunan Ortaylı, Abdülhamid'in cenaze merasiminde özellikle kadınların yüksek sesle bağırarak İttihad ve Terakki hükümetine tepki gösterdiklerini sözlerine ekledi.