DURSUN EKER
Türkiye’de 1980’li yıllarda deneme-yanılma yöntemiyle başlanan denizde çiftlik balıkçılığı, bugün yılda 1 milyar dolardan fazla döviz girdisi sağlanan dev bir sektör haline geldi. Ülkemizde mevcut 426 deniz balığı yetiştirme çiftliğinde yılda ortalama 80 bin ton Çipura, 120 bin ton da Levrek üretiliyor. Diğer balık çeşitleriyle birlikte yıllık üretim ortalaması 400 bin ton olarak tahmin ediliyor. Sektörün 2023 yılı hedefi, yılda ortalama 600 bin ton balık üretimi yapmak ve 2 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirmek.

Su Ürünleri Mühendisi Sefer Furkan Koyun

Türkiye’de balıkçılık sektöründe öncü işletmelerden biri kabul edilen Karadeniz Balıkçılık Şirketi’nde ARGE Müdürü olarak görev yapan Su Ürünleri Mühendisi Sefer Furkan Koyun, ülkemizin dünyada deniz balığı yetiştiriciliğinde ilk 10 ülke arasında yer aldığını söyledi.
Bu alanda sıralamanın Çin Halk Cumhuriyeti, Norveç, Endonezya, Şili, Filipinler, Vietnam, Japonya, İngiltere, Kanada ve Türkiye şeklinde olduğunu hatırlatan ARGE Müdürü Sefer Furkan Koyun, ‘’Deniz balıkçığı yetiştiriciliği ülkemizde 1980’li yıllarda, devlet tarafından desteklenen ve balık yetiştiriciliğinin bir numaralı ismi sayılan Erdener Çeriğ tarafından deneme-yanılma yoluyla başladı. İlk olarak doğadan balık yavruları toplanarak yetiştiricilik yapılabilir mi yoksa yapılamaz mı diye bakıldı. Doğadan yavru alma durumu uzun yıllar devam etti. Sonradan doğadan alıp yetiştirme metodu yasaklandı. Yasaklanmasının sebebi olarak ekosistemin bozulması ve aynı zamanda denizlerdeki balıkların zarar görebileceği endişesi gösterildi’’ dedi.

Çipura ve levrek
İlk zamanlar Çipura ve Levrek ile başlayan deniz balığı yetiştiriciliğine ilerleyen yıllarda deniz alabalığı ve granyöz türünün de eşlik ettiğini hatırlatan Su Ürünleri Mühendisi Sefer Furkan Koyun, ‘’Başlarda halk bu lezzetlere alışmadığı için çoğunluğu yurt dışına ihraç edildi. Sonradan balık hallerinde ve perakende tezgâhlarda satılmaya başlanan çiftlik balıkları yavaş yavaş halkın sofrasında yer aldı. Aslında, deniz balığı yetiştiriciliği çiftlikleri hem halk arasında, hem de balıkçılık sektöründe pek fazla değer görmedi. Fakat ilerleyen yıllarda denizlerdeki balıkların azalmasıyla doğru orantılı bir şekilde çiftlik balığı üretiminde hızlanma meydana geldi. İlerleyen dönemlerde bu çiftlikler ciddi bir sektör ve istihdam kaynağı oldu. Devlet çok sayıda çiftlik girişimcisine katkıda bulunmak için o dönemde kilo başına 1 TL hibe vererek sektörün gelişmesinde büyük oynadı.’’ diye konuştu.

Muğla ilk sırada
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2019 yılı kayıtlarına göre Türkiye genelinde 426 adet deniz balığı yetiştirme çiftliği bulunduğunu ifade eden Karadeniz Balıkçılık ARGE Müdürü ve Su Ürünleri Mühendisi Sefer Furkan Koyun, ‘’Bu çiftliklerin yarısından fazlası Muğla’dadır. Muğla’dan sonra en fazla çiftlik olan şehir İzmir ve onu takip eden Aydın 3. sırada yer alıyor. Karadeniz’de toplamda 23 adet deniz balığı yetiştirme tesisi mevcuttur. Bu durumda Muğla balık yetiştiriciliğinde bir numaradır. Büyük firmaların birçoğunun Muğla’da tesisleri mevcuttur. Deniz balıkları yetiştiriciliğinin Muğla’da daha fazla olmasının sebebi balıkların bu sularda daha hızlı büyüme ve gelişme göstermesi, ayrıca su sıcaklığının balık yetiştirmeye elverişli olmasındandır. Şu anda 426 balık çiftliğine bağlı olarak çalışan personel sayısı yaklaşık 20 bin kişi civarındadır. Yani bu çiftlikleri aynı zamanda çok büyük bir istihdam sağlamaktadır. Çipura ve Levrek toplamda yetiştiriciliğin (tatlı su yetiştiriciliği de dahil ) yaklaşık yüzde 65’ini oluşturmaktadır. Çipura ve levreğin bu kadar fazla üretilmesinin en büyük sebebi ihracat ve bunun yanında azalan balık avcılığıdır. İnsanlar balık olarak Çipura ve levreği tercih ediyor. Ülkemizde Çipura üretimi yıllık ortalama 80 bin ton, Levrek üretimi de 120 bin ton civarındadır.’’ diye konuştu.
2023 hedefi 2 milyar dolar
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın bu alanda 2023 yılı hedefinin yıllık ortalama 600 bin ton balık üretimi ve 2 milyar dolarlık gelir elde etmek olduğunu hatırlatan Su Ürünleri Mühendisi Sefer Furkan Koyun, ayrıca şunları söyledi;
‘’Bu ulaşılabilir bir hedeftir. Türkiye’nin 2018-2019 yıllık üretim ortalaması 400 bin ton civarındadır. Ülkemiz, son 40 yıldır bu alanda istikrarlı bir şeklide büyümeye devam ediyor. 2000’li yılların başında 35 bin ton olan yıllık ortalama üretimin bugün 400 bin tonlara gelmesi devletimizin verdiği destek sayesinde olmuştur. Şuanda üretim ağırlığı Çipura ve levrektir. Fakat bunların dışında deniz alabalığı üretimi de hızla yaygınlaşmaktadır. Bu balığın yıllık üretim ortalaması 10 bin ton civarındadır ve toplam üretim içindeki payı yüzde 3’tür. Getirisi çok yüksektir. Ülkemizde üretilen deniz alabalığının neredeyse tamamı yurtdışına satılıyor. Bizim karasularımızdan çıkan balıkların protein ve yağ miktarı diğer ülkelere çok daha iyi durumdadır. Belçika’da 2017 yılında düzenlenen levrek balığı yarışmasında, Omega3 ve Omega6 oranı en yüksek balık Türk balığı seçilmiştir. Bugün Türkiye, alabalık üretiminde Avrupa’da birinci, dünyada ikinci sıradadır."