Bu yazımda, Galata nın siluetini süsleyen bir eserden bahsedeceğim. 27 Mayıs 1892 de hizmete açılan Osmanlı Bankası Binası, 1863 yılında kurulan Bank-ı Osmanî -i Şahane nin, 1880 lerde başlayan yeniden yapılanma ve piyasaya açılma politikasının simgesel bir nişanesi olduğunu söyleyelim.

Osmanlı Bankası, ilk kurulduğu yıllarda Bank-ı Osmani daha sonra ise Bank-ı Osmani-i Şahane adını alan ve Osmanlı tarihinde önemli bir rol oynamış bir bankadır. İngiliz ve Fransız şirketlerinin ortaklığı ile 1856 yılında kurulmuş olup uzun yıllar Osmanlı nın resmî bankası ve hazinenin saklandığı banka olmuştur. 2001 yılında Garanti Bankası na dahil olmuştur.

Burası 1999 yılı başına kadar Osmanlı Bankası Genel Müdürlük Binası olarak kullanıldı. Giriş katında Garanti Bankası şube ve Bölge Müdürlüklerini bulunan binanın, üst katlarında ise Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi yer alıyor. Bir yandan bankacılık faaliyetlerinin gerçekleştirilmeye devam ettiği, diğer yandan Osmanlı Bankası Arşivi, kütüphanesi, sergi alanları ve konferans salonları ile bina ziyaretçi ağırlıyor.

Bankanın zengin arşivinden yararlanılarak, binada bulunan kasa dairelerinin içinde ve etrafında düzenlenen müze, Osmanlı İmparatorluğu nun merkez bankası, emisyon bankası ve hazinedarı olarak görev yapan Osmanlı Bankası nın tarihine ışık tutuyor.

Voyvoda Caddesi ne yani Galata ya bakan ön cephede kullanılan neoklasik ve neorönesans tarzlar, dönemin Avrupa sında bir banka merkezinden izler taşır. Perşembe Pazarı na yani Haliçin ötesindeki eski İstanbul a bakan arka cephe ise çok daha hareketli, hatta belirli ölçüde oryantalist çizgiler taşımaktadır. İki cephe arasındaki bu farklılık, bankanın batı ve doğu arasındaki konumunu yansıtır. Bu iki tarzı, giriş avlusunda karşılıklı yer alan kitabelerde de görürüz. Kitabelerden birinde yer alan Latince alıntı, dostluğun önemini vurgulamakta Arapça olanı ise para kazanmayı övmektedir.

Müzenin ana sergileme alanının ortasında bulunan dört kasa dairesi, belirli tipteki belgeleri ayrıntılı şekilde sergilemek için kullanılıyor. İçiçe geçmiş yapılarıyla bizzat bir müze objesi olan dört kasada, bankanın muhasebe defterleri, müşteriler tarafından emanet edilen hisse senetleri ve tahvillerin yanı sıra, müşteri dosyaları, personel dosyaları ve banknotlar sergileniyor. Kasaların dışındaki mekânda ise ziyaretçilerin bizzat inceleyebilecekleri dosyalar, müşteri kartı, hisse senetleri ve fotoğraflar yer alıyor.

Adını dönemin 20 kuruşluk sikkelerinden alan Mecidiye Kasası`nda, Osmanlı Bankası`nın en önemli işlevleri arasında yer alan kağıt para ihracı ve Osmanlı para sistemi hakkında bilgi veren belgeler tanıtılıyor. 1863-1914 yılları arasında banka tarafından basılan her bir banknotun hikayesinin, tasarımı, provaları, kayıtları ve örnekleriyle birlikte anlatıldığı iki katlı kasada, Osmanlı Bankası arşivinin yanı sıra, Tahsin İsbiroğlu`nun koleksiyonundan seçilen banknotlar da sergileniyor.

Müze güzergâhının bitiminde yer alan bilgisayar ekranları, ziyaretçilerin, bankanın tarihini oluşturan belgelere daha yakından ve interaktif şekilde erişmesini sağlıyor. Kronolojik ve tematik olmak üzere iki alternatif kurgudan hareketle kullanılabilen ekranlardan, Osmanlı Bankası tarihinin başlıca dönemleri, siyaseti ve ekonomisiyle, dönemin önemli kişi ve olayları hakkında ayrıntılı bilgilere ulaşılabiliyor. Her dönem veya temanın alt başlıklarında yer alan olay ve gelişmeler, belgeler eşliğinde tanıtılıyor.

Müzede sergilenen malzemenin esasını, faaliyette bulunduğu döneme ait belge ve bilgilerle devlet arşivlerine alternatif teşkil eden Osmanlı Bankası arşivleri oluşturuyor. Arşivdeki belgeler, başka kaynaklardan elde edilen belge, obje ve fotoğraflar kullanılarak zenginleştiriliyor. Her öğesinin, ait olduğu dönemin siyaseti, ekonomisi, toplumu, hatta gündelik yaşamı ve kültürüyle ilişkilendirilebilecek birer ipucu olarak değerlendirildiği Osmanlı Bankası Müzesi, yalnızca bir kurumun öyküsünü aktarmakla kalmıyor, kendi başına bir anlatım mekânı oluşturuyor. Ana eksenini Osmanlı Bankası tarihinin oluşturduğu müze, içeriği ve tasarımıyla, toplumsal tarih bilincinin yaratılmasına imkân sağlıyor.