Beytinaz Kükrek Bursa Bab-ı Nun Gelenekli Sanatlar ve Kültür Derneği bünyesinde yazı çalışmalarını sürdürmekte olan hattatlarımızdan biri. Bursa`da Tarihi Irgandı Çarşılı Köprüsü üzerindeki mütevazı atölyesinde ketebe koyduğu birbirinden değerli hatlarla kadim şehre hizmet etmekte olan Beytinaz Kükrek Hanım ile yazı serencamı üzerine konuştuk.
Beytinaz Hanım sizi tanıyabilir miyiz?
1961 yılında Bursa`da doğdum. Tophane Endüstri Meslek Lisesi makine ressamlığı bölümünden mezun oldum. Evliyim ve emekliyim. Bursa`da ikamet ediyorum, halen Bursa Irgandı Köprüsü`ndeki atölyemde öğrencilerimle birlikte hat çalışmalarına devam ediyorum.
Hat ile nasıl tanıştınız?
Emekli olduktan sonra çok ilgi duyduğum hat sanatını öğrenmek isteği ile Bursa`da hat hocası aramaya başladım. Yaklaşık bir yıl araştırma yaptıktan sonra Tuzpazarı Hanı`nda hattat Saime Hanım`a ulaştım. Kendisine hat dersi almak istediğimi söyledim. Cevaben bu sanatla uğraştığını fakat ders vermediğini söyledi.
Sonrasında nasıl ilerlediniz?
Elbette hat sanatını öğrenmek isteğimden vazgeçmedim. 2005 yılında Çekirge`de Sultan Murad Camii yanındaki Bursa Birlik Vakfı`nın hat sergisi tabelasını gördüm.
Tabelada ne yazıyordu?
Tabelanın altında hat dersi verilir yazılıydı, içeriye girip sergiyi gezdim ve hat dersi almak istediğimi söyledim. Böylelikle hat dersini verecek olan hocamın İstanbul`dan gelen Hattat Mahmut Şahin olduğunu öğrendim. Ve 2005 yılında Mahmut
Şahin hocamdan Bursa Birlik Vakfı`nda sülüs yazısını meşk etmeye başladım ve böylece hat sanatı ile tanışmış oldum.
Mahmut Şahin hoca ile geçen yazı öğrenme, meşk, hurufat ve mürekkebat süreçlerinize değinir misiniz?
Hocam Mahmut Şahin ile 2005 yılında Bursa Birlik Vakfı`nda sülüs yazı çeşidiyle 'Rabbiyessir vela tuassir, Rabbi temmim bile-hayr'/'Rabbim, kolaylaştır, güçleştirme Rabbim, hayırla tamamına erdir' duasıyla hüsn-i hat meşk etmeye başladım. Ve böylelikle hat sanatındaki sabırla da tanışmış oldum.
Günlerce, haftalarca çalışmalarım sürdü. Sonucunda harflere geçebildim.
Daha sonra iki harf birleşmelerine devam ettim. Mehmet Şevki Efendi`nin sülüs&ndash nesih hat meşklerindeki müfredatı takiben elif kasidesi`nidi de tamamladım.
Hat sanatına devam ettikçe derinleştiğini, her harfin kendine özgü kuralları, ölçüleri, değerleri olduğunu öğrendim. Bir günü hiçunutamam.
Hangi günden bahsediyorsunuz?
Müfredatın son dersiydi, hocamın 'bu dersi de bitirdiğiniz' dediği gün mutluluktan ağladığımı hatırlıyorum.
Ne yazmıştınız o gün?
'Temmeti`l-huruf bi-avnillahi`l-Melik`ir-Rauf'/'Allah`ın yardımıyla harfler tamamlandı'. Daha sonra eski üstadların sülüs yazılarını taklit etmeye başladım. Bu süreçyıllarca devam etti ve hâlâ devam ediyor. Sülüs yazı çeşidiyle birlikte nesih yazı çeşidiyle de aynı müfredatı bitirerek çalışmalarımı sürdürüyorum.
2005 yılında başladığım sülüs ve sonraki yıllarda nesih yazı çeşidiyle devam ettiğim meşk çalışmalarımın müfredatı tamamlanınca üstadlarımızın yazı örneklerini taklit etmeye devam ettim.
Vakt-i merhunu gelmiş olmalıydı ki hocam 'artık sizin için bir istif metni seçelim' dedi. Kuran`ı Kerim`den hocamın eşliğinde ayet seçimi yaptık.
Hangi ayet-i celile?
Kasas Suresi`nin 35`inci ayet-i kerimesi. İlk istif çalışmam budur, sonra birçok istif çalışmalarım oldu. Hocam daha sonra icazet için bir üstadın yazısını seçmemi ve taklit etmemi istedi. Ben de Kamil Akdik hocamızın sülüs ve nesih bir yazısını taklit ederek 2012 yılında icazetimi almaya hak kazandım.
Bab-ı Nun Gelenekli Sanatlar ve Kültür Derneği Bursalılar ve Bursalı sanatkârlar için neler ifade ediyor?
Bab-ı Nun Gelenekli Sanatlar ve Kültür Derneği 2006 yılında Bursa`mızda sanat faaliyetlerine başladı. Bu zamana kadar Bursa`mızda gelenekli sanat dallarından birkaçbranşın topluca icra edildiği bir yer yoktu. Bu hizmet Bursalılar adına büyük bir kazançoldu.
Bab-ı Nun Gelenekli Sanatlar ve Kültür Derneği şehrimizdeki sanatseverleri, tezhip sevdalılarını, ebru âşıklarını ve musikişinasları bir araya topladı. Öz sanatlarımızın Bursa`da hamle çapında icra edilerek biiznillah gelecek kuşaklara aktarılmasını temin etti.
Takip ettiğim kadarıyla Bursa`da bir hayli bayan hattatımız var. İsimlerini sizden istirham ediyorum.
Tabii ki; Bursa`daki bayan hattatlarımız bildiğim kadarıyla şunlardır: Saime Öncel, Feride Altun, Nurşen Karahasanoğlu, Elif Yeşilırmak, Gülşen Birbey, Semra Güler, Taliha Sonsaat ve Sabriye Selçuk;
Bursa tarihine baktığımızda bayan hattatlara dair neler söylenebilir?
Kudretli bayan hattatlarımız gelip geçmiş kadim şehrimizden. Bu cümleye Hatice Huriye Hanım`ı, İffet Hanım`ı ve Ani Fatma Hanım`ı dâhil edebiliriz.
Hatice Huriye Hanım 19 yy. hattatlarından olup Bursalıdır. Bursa`da uzunca bir müddet hayat sürerek kamış kalemiyle hizmet etmiştir. Ü çadet icazetnamesi bulunmaktadır. Bunlar Bursa Ulucami`den İstanbul Vakıf Hat Sanatları Müzesi`ne aktarılmıştır.
İffet Hanım`da 19`uncu asırda Sultan Abdülaziz devrinde yaşamış olan hattatlarımızdandır. İki levhası bilinmektedir, biri Topkapı Sarayı Müzesi`nde diğeri Bursa Ebu İshak Camii`nde görüldüğü kaynaklarda yazılıdır. Ani Fatma Hanım Osmanlı devletinin kadın şairlerindendir. Hüsn-i hat sanatı ile de meşgul olmuştur.
Kamış kalemi tarihte hiçolmadığı kadar bayanlarımızın elinde görüyoruz. Özellikle son 20-30 yılda bayanlar yazıya sizce hangi sebeplerle hiçolmadığı kadar ilgi duymaya başladı?
Bence son dönem büyük hattatlarımızdan hayatta olan Hasan Çelebi, Hüseyin Kutlu ve Fuat Başar gibi üstad hocalarımızın hat sanatının tanıtımı ve yeni nesillere aktarılması için talebe yetiştirme azmi kadınlarımızın bu sanata olan ilgisinin lokomotifi olmuştur.
Neler yazıyorsunuz?
Genellikle ayet-i kerime, hadis-i şerif ve Allah dostlarının sözlerini yazıyorum. Mesela bir yazımda ilk Osmanlı padişahı olan Osman Gazi`nin 'Bir yeri elde tutmak o yeri fethetmekten daha zordur' sözünü çalışmıştım.
Kimler sizden yazı talebinde bulunuyor?
Öncelikle halkımızın hat sanatına büyük bir ilgisi var. Atölyemizi gezip gören ve bu sanata gönül verenler tarafından yazılarımız talep ediliyor.
Katıldığınız projelere, sergilere değinir misiniz?
Hatırladığım kadarıyla şu projelerde bulundum: Eskişehir`de Yunus Emre ve Aşk Sergisi-2012, İzmit`te karma sergi, Bursa`da karma sergi, İstanbul`un Nuru Eyüp Sultan 40 Hadis Sergisi, Kütahya Dumlupınar Ü niversitesi sergise, Kutlu Doğum Haftası karma sergi, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi sergisi- belediyesi 2016, Adıyaman karma sergisi, Bursa Esma`ül-Hüsna sergisi-2017.
Mahmut Şahin Hocamızın öncülüğünde daha bek çok sanat etkinliğine ve yardım sergisine katılma imkânım oldu.
Yazılarınız nerelerde bulunuyor? Hangi cami ve mescitlerimizde eserleriniz yer alıyor?
Amasya Şeyh Hamdullah Hüsn-i Hat Müzesi`nde, Bursa Muradiye Kur`an-ı Kerim Müzesi`nde, Bursa Ü ftade Tekkesi`nde, İvazpaşa Konevi Camii`nde ve yurtiçinde pek çok cami ve mescitte yazılarımız bulunuyor. Yurtdışına da Makedonya`da ve Bulgaristan`da eserlerim mevcut.
Pek çok hayır sergisine katıldınız. Ayrıca pek çok cami yazılarını bilabedel kaleme aldınız. Bursa`da özellikle yazı alanında hayırda yarışıldığına şahit oluyoruz. Hayır sergileri ve fisebilillah cami yazısı organizasyonlarınıza dair neler söylemek istersiniz?
Az önce bahsettiğimiz yerlerde bulunan eserlerimizin tamamı bile bedel ve hayır içindir. Bu konuda Hocam Mahmut Şahin bizlere ve Tüm Türkiye`ye örnek olmaktadır. Bab-ı Nun`daki tüm sanatçı arkadaşlarımızla beraber bu talepleri karşılamaya gayret ediyoruz.
Irgandı Köprüsü`nde bir gününüz nasıl geçiyor?
Bursa Irgandı Çarşılı Köprüsü`nde Neşvü Nema adlı atölyemde sabah erken saatlerden itibaren yazı çalışmalarıma başlarım. Haftanın belli günlerinde talebelerimle beraber meşk ederiz. Buraya gelen yerli ve yabancı turistlere hat sanatını tanıtıp anlatmaya ve onlara sevdirmeye çalışırız. Diğer sanatçı dostlarımızla beraber sohbet ve muhabbet ederiz. Günlerimiz böyle geçer.
Yazı size neleri ilham ediyor?
Yazı yazmak benim için bir ibadet, ruhumun huzur bulduğu ve içinde kaybolduğum zaman dilimi.
Sizin ilave etmek istediğiniz neler var?
Bir şey söylemeden geçemeyeceğim: Hat sanatının kaligrafi sanatı ile karıştırılması ve bu iki sanat arasındaki farkın bilinmemesi beni gerçekten çok üzüyor
Son olarak okuyucularımıza mesajınızı almak isteriz?
Bu sanatı Hocam Mahmut Şahin`den ve üstadlarımızdan aldığımız gibi gelecek nesillere de aynı dikkat ve hassasiyetle aktarabilmek en büyük gayemiz. Bunun için azimle çalışmalarımıza devam edeceğiz. Bize bu imkânı verdiğiniz için ve hat sanatına katkınızdan dolayı çok teşekkür ederiz.
Ben de nazik ilginiz için müteşekkirim Beytinaz Hanım.
