Libya'da geçiş sürecinin yol haritası süresinin dolması gerilimi derinleştiriyor

Libya'da anayasal süreci belirleyecek Ortak Komite toplantılarında bir mutabakatın çıkmamasının yanı sıra Devlet Yüksek Konseyi BaÅŸkanı Halid el-MiÅŸri ile Temsilciler Meclisi BaÅŸbakanı Akile Salih'i bir araya getirecek buluÅŸmanın gerçekleÅŸmemesi ve geçiÅŸ sürecine iliÅŸkin yol haritasının süresini doldurmasıyla Ulusal Birlik Hükümetinin görevi bırakması talepleri, ülkedeki kırılgan barışı tehdit ediyor.

BirleÅŸmiÅŸ Milletler (BM) himayesinde Cenevre'de imzalanan anlaÅŸmanın oluÅŸturduÄŸu geçiÅŸ sürecine iliÅŸkin yol haritasının 21 Haziran 2022 tarihinde süresini doldurması nedeniyle Libya'da, Ulusal Birlik Hükumetinin meÅŸruiyeti yeniden gündeme geldi.

BaÅŸkent Trablus ve çevre kentlerinde askeri hareketliliÄŸin yoÄŸunlaÅŸtığı bir döneme denk gelen bu durumun, 23 Ekim 2020'de Libya ordusu ile Halife Hafter'e baÄŸlı güçler arasında imzalanan ateÅŸkes anlaÅŸmasının öncesine götürecek çok boyutlu bir çekiÅŸmenin patlak vermesine yol açabileceÄŸinden endiÅŸe ediliyor.

Meşruiyet tartışmaları

"BM'nin Libya seçimleri süreciyle ilgili belirlediÄŸi yol haritasının süresi doldu. Ben de Meclisin seçtiÄŸi Libya BaÅŸbakanı olarak ülkeyi en kısa sürede seçimlere götürmek için gerekli çabaları sarf ederim." sözleri, Ulusal Birlik Hükumeti BaÅŸbakanı Abdulhamid Dibeybe'ye olmayıp, Tobruk'taki Temsilciler Meclisinin baÅŸbakan seçtiÄŸi Fethi BaÅŸaÄŸa'nın BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'e gönderdiÄŸi mektupta yer alan ifadelerdir. BaÅŸaÄŸa, BM Genel Sekreteri Guterres'e gönderdiÄŸi mektupta, kendisinin Libya'da meÅŸru hükümet olarak tanınmasını talep ediyor.

Kahire'deki istiÅŸare görüÅŸmelerinin son turunun baÅŸarısızlığını hızlandıran faktör, Devlet Yüksek Konseyi BaÅŸkanı MiÅŸri ile Temsilciler Meclisi BaÅŸkanı Salih'in anlaÅŸmazlık üzerine buluÅŸamamalarıydı. Akile Salih'in yürütme organını tartışmaya açma talebine karşı MiÅŸri'nin anayasal çerçeve taslağında ısrarlı olması üzerine bir araya gelemediler.

Mısır da son olarak Libya'daki siyasi çekiÅŸmelere dahil oldu. Mısır DışiÅŸleri Bakanlığı Sözcüsü Ahmed Hafız, yaptığı açıklamada Dibeybe baÅŸbakanlığındaki Libya hükumetinin 22 Haziran 2022 tarihi itibarıyla süresini doldurduÄŸuna dair ÅŸu ifadeleri kullandı:

"Libya Siyasi Diyalog Forumu'nda onaylanan yol haritası ve Ulusal Birlik Hükumetinin görev süresinin dolmasının ardından bazı tarafların, dikkatleri baÅŸka yöne çekmek için yanlış açıklamalarla uÄŸraÅŸmaya çalışması ÅŸaşırtıcı deÄŸil."

Ancak BM, Libya'daki siyasi süreçle ilgili 22 Haziran tarihini bir malzeme olarak kullanılmaması yönündeki açıklamasıyla Ulusal Birlik Hükumeti tarafından takdir gördü. BM'nin bu tutumu, Ulusal Birlik Hükumeti'nin uluslararası meÅŸruiyetinin devam edeceÄŸi anlamı taşıyor.

Öte yandan BaÅŸbakan Dibeybe, BaÅŸaÄŸa'ya yakın askeri güçlerin baÅŸkent Trablus'un batı bölgelerindeki Zintan kentinde konuÅŸlandığına dair söylentiler üzerine Trablus'taki askeri ve emniyet güçlerine takviye yaptı.

Dolayısıyla baÅŸkent Trablus'taki durum saatli bomba gibi her an patlak verebilecek kadar riskli görülüyor. BaÅŸaÄŸa ise her ne kadar baÅŸkente giriÅŸ için güç kullanma seçeneÄŸine baÅŸvurmayacağını teyit etse de daha önce Trablus'a batı ve güney bölgelerden girmeye çalışmış, son giriÅŸiminde de çıkan çatışmalarda destekçilerinden biri hayatını kaybetmiÅŸti.

Libya'da anayasal süreci belirleyecek Ortak Komite toplantılarında bir mutabakatın çıkmamasının yanı sıra Devlet Yüksek Konseyi BaÅŸkanı Halid el-MiÅŸri ile Temsilciler Meclisi BaÅŸbakanı Akile Salih'i bir araya getirecek buluÅŸmanın gerçekleÅŸmemesi ve geçiÅŸ sürecine iliÅŸkin yol haritasının süresini doldurmasıyla Ulusal Birlik Hükümetinin görevi bırakması talepleri, ülkedeki kırılgan barışı tehdit ediyor.

BaÅŸkentin de yer aldığı batı bölgesindeki hareketlilikler baÄŸlamında BaÅŸbakan Dibeybe, 22 Haziran ÇarÅŸamba günü ordu karargahını ziyaret ederek Genelkurmay BaÅŸkanı Muhammed el-Haddad ile bir araya geldi. Genelkurmay BaÅŸkanı Haddad da baÅŸbakanlık makamı üzerinde siyaset arenasında yaÅŸanan rekabette tarafsız kalma yönünde orduya çaÄŸrı yapmıştı.

Sonuç itibarıyla BaÅŸbakan Dibeybe'nin sergilediÄŸi tutum, yönetimi BaÅŸaÄŸa'ya teslim etmeme yönündedir. Nitekim Libya DışiÅŸleri Bakanı Necla el-MenguÅŸ da Avrupa BirliÄŸi Libya Büyükelçisi Jose Sabadell'e, Libya Ulusal Birlik Hükumetinin görevine devam edeceÄŸini iletti. Bu da Libya'da yönetim ve uluslararası meÅŸruiyet için çekiÅŸmelerin devam edeceÄŸini gösteriyor. Bu sebeple de Temsilciler Meclisindeki DışiÅŸleri Komitesi, Afrika BirliÄŸinde Libya masasına bakan Kongo Cumhuriyeti DışiÅŸleri Bakanı Jean-Claude Gakosso'nun Trablus'ta Dibeybe ile görüÅŸmesinden rahatsız olmuÅŸtu.

Kongo Cumhuriyeti DışiÅŸleri Bakanı Gakosso'nun Trablus'a yaptığı ziyaret, Afrika BirliÄŸi'nin Dibeybe baÅŸbakanlığındaki Ulusal Birlik Hükumetini tanımaya devam edeceÄŸi mesajı taşıyor.

Libya DışiÅŸleri Bakanı MenguÅŸ da Ulusal Birlik Hükumetinin hala uluslararası toplum nezdindeki meÅŸruiyetini koruduÄŸu mesajını vermek üzere 22 Haziran'da Doha'yı ziyaret ederek Katarlı mevkidaşıyla temaslarda bulundu.

Buna karşı BaÅŸaÄŸa da Ä°ngiltere'nin baÅŸkenti Londra'ya aynı tarihte yaptığı ziyarette iki parlamenterle temaslarının yanı sıra DışiÅŸleri Bakanlığında basına kapalı bir görüÅŸme yaptı. BaÅŸaÄŸa'nın Ä°ngiltere DışiÅŸleri Bakanlığı binasında görüÅŸtüÄŸü kiÅŸilerin isimlerine dair bilgi verilmedi ancak bunun resmi bir görüÅŸme olmadığı ve Londra'nın hala Dibeybe hükumetini tanıdığı anlaşılıyor.

Ä°ngiltere'nin 8 yıl aradan sonra Trablus'a atadığı büyükelçinin yoÄŸun mesaisi ise Londra'nın gelecek dönemde Libya'da daha büyük bir rol almaya istekli olduÄŸunu gösteriyor.

MiÅŸri'nin Salih ile anlaÅŸmaya yanaÅŸması da destekçilerinin merkezi konumundaki batı bölgesinde halkın öfkesine, Devlet Yüksek Konseyi'nde bölünmeye ve BaÅŸaÄŸa liderliÄŸinde paralel bir hükumetin kurulmasına neden olduÄŸu ifade ediliyor.

Sonuç vermeyen siyasi giriÅŸimlerin ÅŸifresi

BM Libya Özel Temsilcisi Stephanie Williams, seçimlere zemin olacak bir anayasal çerçevenin oluÅŸturulmasıyla ülkedeki mevcut krize çözüm bulma giriÅŸiminde bulundu. Williams, her ne kadar Libya Devlet Yüksek Konseyi ve Temsilciler Meclisi heyetlerini istiÅŸareler için Mısır’ın baÅŸkenti Kahire'de toplama baÅŸarısını elde etmiÅŸ olsa da tüm olumlu beklentilere raÄŸmen bu görüÅŸmelerden bir mutabakat anlaÅŸmasını çıkarmada baÅŸarılı olamadı.

Libya'nın batısında yer alan baÅŸkent Trablus makamları ile doÄŸuda yer alan Tobruk kentindeki makamlar arasında bugüne kadar BM himayesinde yapılan çok sayıdaki toplantı ve buluÅŸmanın sonuç vermemesinin ÅŸifresinin ise Halife Hafter olduÄŸu görülüyor.

Nitekim Halife Hafter'in destekçileri kendisinin askeri unvanından vazgeçmesine mecbur bırakılmaması yönünde ÅŸartlar koÅŸuyor. Hafter'in kendisi de sahip olduÄŸu ABD vatandaÅŸlığından vazgeçmemekte ısrarlı bir tutum sergiliyor.

Hafter'in Trablus'taki rakipleri ise Libya'da sivil yönetim talebiyle askeri yönetime karşı çıkıyor ve anayasa taslağının da kiÅŸiler üzerinden ziyade kapsayıcı bir zemine dayalı olmasını istiyor.

Bunun dışındaki maddeler ise taraflar için pek önemli olmadığı için çoÄŸunun üzerinde anlaÅŸtıkları görülüyor.

BM Libya Özel Temsilcisi Stephanie Williams, seçimlere zemin olacak bir anayasal çerçevenin oluÅŸturulmasıyla ülkedeki mevcut krize çözüm bulma giriÅŸiminde bulundu. Williams, her ne kadar Libya Devlet Yüksek Konseyi ve Temsilciler Meclisi heyetlerini istiÅŸareler için Mısır’ın baÅŸkenti Kahire'de toplama baÅŸarısını elde etmiÅŸ olsa da tüm olumlu beklentilere raÄŸmen bu görüÅŸmelerden bir mutabakat anlaÅŸmasını çıkarmada baÅŸarılı olamadı.

Mişri ile Salih arasında anlaşmazlık

Ancak Kahire'deki istiÅŸare görüÅŸmelerinin son turunun baÅŸarısızlığını hızlandıran faktör, Devlet Yüksek Konseyi BaÅŸkanı MiÅŸri ile Temsilciler Meclisi BaÅŸkanı Salih'in anlaÅŸmazlık üzerine buluÅŸamamalarıydı. Akile Salih'in yürütme organını tartışmaya açma talebine karşı MiÅŸri'nin anayasal çerçeve taslağında ısrarlı olması üzerine bir araya gelemediler.

Anayasa dosyasında kazanımlar elde etmesi karşılığında yeni bir hükumet kurma dosyasında tavizler vermeye yanaÅŸan MiÅŸri, Salih'in taleplerinde ısrarcı davranması üzerine anlaÅŸma bir türlü saÄŸlanamadı.

MiÅŸri'nin Salih ile anlaÅŸmaya yanaÅŸması da destekçilerinin merkezi konumundaki batı bölgesinde halkın öfkesine, Devlet Yüksek Konseyi'nde bölünmeye ve BaÅŸaÄŸa liderliÄŸinde paralel bir hükumetin kurulmasına neden olduÄŸu ifade ediliyor.

Libyalı kaynaklar, Devlet Yüksek Konseyi BaÅŸkanı Halid el-MiÅŸri ile Tobruk'taki Temsilciler Meclisinin (TM) BaÅŸkanı Akile Salih arasında 18 Haziran'da Kahire'de gerçekleÅŸtirilmesi planlanan toplantıda aksaklık yaÅŸandığını, toplantı gündemindeki farklılıklar nedeniyle bu görüÅŸmenin gerçekleÅŸmediÄŸini aktarmıştı.

BM Libya Özel Temsilcisi Stephanie Williams da 20 Haziran'da MiÅŸri ile Salih'e anlaÅŸmazlıkları gidermek için 10 gün içinde bir araya gelme çaÄŸrısında bulunmuÅŸtu.

Williams, 23 Haziran'da Twitter hesabından yaptığı açıklamada ise "Hem Temsilciler Meclisi BaÅŸkanı'nın hem de Devlet Yüksek Konseyi BaÅŸkanı'nın 28-29 Haziran'da Cenevre'deki BirleÅŸmiÅŸ Milletler Genel Merkezi'nde görüÅŸme davetimi kabul ettiÄŸini teyit etmekten memnuniyet duyuyorum." ifadesini kullanmış, görüÅŸmede seçimlerle ilgili anayasa taslağının müzakere edileceÄŸini belirtmiÅŸti.

Libya'daki siyasi ve askeri gergin durum varlığını koruyor ancak uluslararası toplumun giriÅŸimlerinin bunu hafifletmesi öngörülüyor.

Libya'ya asker gönderilmesi için verilen iznin süresinin 2 Temmuz 2022'den itibaren 18 ay uzatılmasına iliÅŸkin CumhurbaÅŸkanlığı tezkeresinin TBMM Genel Kurulunda kabul edilmesi, 2019 yılında baÅŸkent Trablus'a saldırılarla baÅŸlayan ÅŸiddet sarmalının bir daha yaÅŸanmamasını garantiliyor.