“Tahıl Anlaşması” çıkmazında mesele sadece ‘tahıl’ değil. “Tahıl Koridoru Anlaşması”nda Rusya’nın dünyanın gözünde epey değerli olan gübresi de yer alıyor.

Rus lider Putin’in şartları arasında yer alan ve pek dillendirilmeyen ‘gübre’ o kadar kıymetli ki, ABD ve Almanya bir şekilde bunu Rusya’dan ithal etmeye devam ediyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan G20 sonrası Rus gübresine dikkat çekmişti fakat sadece satır aralarında kaldı. Aslında her şey ortada madem dünya genelinde ‘tahıl’ sıkıntısı var, gübrenin de küresel ekonomide bir ihtiyaç olduğu gerçek ve özellikle Rus gübresine.

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile Rusya Federasyonu arasında her ne kadar gerginlik ve özellikle Washington’un yaptırımları sürse de iki ülke arasında gübre ticareti devam ediyor. Rusya küresel ölçekte gübre sektöründe söz sahibi ve birçok ülkeye ihracat gerçekleştiriyor.

Rus haber ajansı RIA Novosti'nin Amerikan istatistik servisinden elde ettiği verilere dair analizine göre, ABD’nin 2023 yılının Ocak-Temmuz aylarında, Rusya’dan yaptığı gübre ithalatı rekor düzeye yükseldi. Buna göre ABD’nin Rus gübresine ödediği miktar 944 milyon dolar oldu.[1]

Geçtiğimiz 2022 yılının aynı döneminde ABD’nin Rusya’dan yaptığı gübre ithalatı 900 milyon dolar civarındaydı. 2023 yılında ise ABD yüzde 5 oranında Rus gübresine ihtiyacını arttırmış durumda.

ABD’ye gübre tedarik eden ülkeler arasında Kanada 2, 8 milyar dolarla birinci sırada, Rusya ise ikinci. Suudi Arabistan 484 milyon dolarla üçüncü, 216 milyon dolarla İsrail dördüncü ve beşinci olarak da 214 milyon dolarla Katar yer alıyor.

ABD her ne kadar Rusya’dan gübre alımını yükseltse de Ocak-Temmuz döneminde toplam gübre ithalatı yüzde 22 azalarak 6 milyar dolara düştü.

ALMANYA’DA GÜBRE İTHALATINI REKOR DÜZEYE ÇIKARMIŞTI

Sadece ABD’nin değil, Almanya’nın da Rusya'dan gübre alımını rekor düzeye çıkarması dikkat çekiyor. Buna göre Almanya 2023’ün ilk yarısında Rusya’dan 151 milyon dolarlık gübre ithal etti.

RIA Novosti, Alman istatistik kurumunun verilerine dayanarak, Almanya'nın yılın ilk yarısında Rus gübre alımlarını önceki beş yılın ortalama seviyesine göre 3,3 kat artırdığını hesapladı. Böylelikle, 2023’ün Ocak-Haziran aylarında Almanya 151,3 milyon dolar değerinde gübre satın almış oldu.[2]

Son beş yılın ilk yarısında Alman firmaları ortalama 45,5 milyon dolar değerinde Rus gübresi satın almıştı. 151 milyon dolar 2008'den bu yana görülen en yüksek rakam ve önceki rekor ise 105, 2 milyon dolarla 2016 yılında kırılmıştı.

Almanya’nın Rusya’dan gübre ithalatı son beş yılın ortalamasına göre 2, 8 kat artarak 361,5 bin ton oldu.

2016 yılında ise Almanya’ya 395 bin ton gübre ithalatı eden Rusya’nın tonaj-birim hesaplarına göre fiyatı artırdığı görülüyor.

Rusya son verilere göre, Almanya'ya gübre tedarik eden ülkeler arasında altıncı sıradan üçüncü sıraya yükseldi. Rusya’nın Almanya'nın gübre ithalatındaki payı parasal olarak yüzde 14, 6 oldu. Almanya’ya ithal eden ülkelerin başında 387 bin ton gübre ve 216 milyon dolarla Belçika gelirken 475 bin ton gübre ve 190 milyon dolarla Hollanda ikinci sırada.

ERDOĞAN RUS GÜBRESİNİN ÖNEMİNE DİKKAT ÇEKMİŞTİ

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan G20 Liderler Zirvesi’ne katılmak için gittiği Hindistan’dan dönüşünde uçakta gazetecilere yaptığı “Tahıl Koridoru” değerlendirmesinde Rusya’nın gübresine de vurgu yapmıştı. Tahıl ile beraber Rus gübresinin de önemli olduğuna işaret eden Erdoğan şu ifadelere yer vermişti:

“Olay sadece tahıl değil, bir de burada gübre sevkiyatı var. Bu gübre meselesi de hafife alınacak bir konu değil. Dolayısıyla her iki ürünün de hedeflerine ulaştırılması için Sayın Putin ile görüşmelerimizi devam ettireceğiz. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan aynı şekilde yakın markajla konuyu takip edecek ve böylece temennim odur ki bu sıkıntıları aşmış olacağız. Rusya’nın talepleri açık, net ortada. Rusya’nın eksiklik olarak gördüğü bazı hususlar var biliyorsunuz. Bu koridordan gönderecekleri tahılın parasını alabilmek için bir ödeme mekanizmasının kurulmasını ve gemilerinin sigortalarının yapılabilmesi için yaptırımların dışında tutulmasını istiyorlar. Bizler de bu sorunların çözülmesi ve bir netice alabilmek için çabalıyoruz.”[3]

RUSYA: ABD GÜBRE TEDARİKİNİ ENGELLEDİ

Geçtiğimiz Ağustos ayında Rusya Dışişleri Bakanlığı Enformasyon Basın Dairesi Başkanı ve Sözcüsü Mariya Zaharova yaptığı açıklamada, ABD’nin Rusya'nın ihtiyaç sahibi ülkelere gübre tedarikini engellediğini savunmuştu. İhtiyaç sahibi ülkelerin Rus gübresini almasını engellemek adına ABD’nin elinden geleni yaptığına işaret eden Zaharova’nın iddiasına göre aynı ülkelerin sadece gübre değil gıda ürünlerini alınmasına da mani olunmuş.

ABD’nin BM Daimi Temsilcisi Linda Thomas Greenfield daha önce yapmış olduğu açıklamada Moskova'nın tahıl anlaşmasından çekilmesi halinde Rus gübre ve gıda ihracatını teşvik etme anlaşmasının bundan böyle işe yaramayacağını söylemişti.

Zaharova RIA Novosti’de yer alan aynı açıklamasında Greenfield’e atıfta bulunarak “ABD Daimi Temsilcisi, anlaşmanın bu kısmının tam da ABD'nin entrikaları yüzünden işe yaramadığını bilmelidir. Washington'un, Rusya'dan gübre ve gıda tedarikini kolaylaştırmak için elinden geleni yaptığını iddia etmeye gerek yok” ifadelerine yer vermişti.[4]

RUSYA’DAN GÜBRE ALIMINI ABD TEŞVİK ETMİŞTİ

Öte yandan 2022 yılının Haziran ayında Bloomberg, ABD’nin ithalat yapan firmaları Rusya’dan gübre almaya teşvik ettiğini ileri sürmüştü. Konuyla ilgili Sözcü’de yer alan haberde, yaptırım korkularının arz sorunlarına yol açması ve küresel gıda maliyetlerini artırması nedeniyle ABD hükümetinin tarım ve denizcilik şirketlerini Rus gübresi ticaretine teşvik etmeye başladığı belirtilmişti.[5]

ABD’nin Rusya’dan gübre alımını teşvik etmesi, Bloomberg’in haberinde “Birleşmiş Milletler'in katılımıyla düzenlenen, Rusya ve Ukrayna'nın gübre, tahıl ve diğer tarım ürünlerinin arzını artırmaya yönelik karmaşık ve zorlu müzakerelerin bir parçası” olarak değerlendirilmişti.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden bu yana küresel ölçekte söz sahibi olduğu gübre pazarında yüzde 25 civarında kaybı olduğu biliniyor. Bunun en büyük sebebi yaptırımlardan çekinen firmaların bu işten elini ayağını çekmesi fakat diğer yandan ABD ise “Rusya’dan nasıl daha çok gübre ithal ederim” derdinde.

[1] https://ria.ru/20230917/udobreniya-1896774680.html

[2] https://ria.ru/20230906/udobreniya-1894432773.html?in=t

[3] https://www.trthaber.com/haber/ekonomi/cumhurbaskani-erdogan-istikrarlastirici-guc-olarak-her-masada-yer-alacagiz-794748.html

[4] https://ria.ru/20230801/postavki-1887697618.html?in=t

[5] https://www.sozcu.com.tr/2022/ekonomi/abd-sessizce-rusyadan-gubre-alimini-tesvik-ediyor-7193322/