Ramazan-ı Şerif, hidayet rehber-i Kur`ân-ı Kerî m`in nazil olduğu ay. Müslümanlar topyekû n ibadet iklimi Ramazan-ı Şerif ayında Furkân`-ı Hakî m ile daha fazla hemhâl oluyor. Hanelerde, cami ve mescitlerde, Kur`an kurslarında mukabeleler okunuyor. Şimdiki zamanda, karantina günlerinde cami ve mescitler kapalı olduğundan mukabeleler evlerde tilavet edilebiliyor. Bu yazımızda Osmanlı İstanbul`unda mukabele okuma geleneğine değineceğiz.
Osmanlı asırlarında İstanbulluların günlük hayatında Kur ân-ı Kerî m in oldukça önemli bir yeri vardı. Kurân-ı Kerî m okumasını bilenler günde birkaçsahife ile de olsa gözlerini ve bulundukları mekânları Mushaf-ı Şerif in nuru ile aydınlatmanın gayreti içerisinde olurdu. Ramazan-ı Şerif aylarında ise cami, tekke ve büyük konaklarda mukabele okunurdu. Osmanlı İstanbul`un da mukabele okumaya Ramazan-ı Şerif hilâlinin görülmesinden 15 gün önce başlanırdı.
Sabah, öğle ve ikindi namazlarından önce selatin camileri başta olmak üzere Asitane`nin tüm cami ve mescitlerinde cemaat, rahlelerinin başında kurra hafızlarının kıraat eyledikleri cüzleri takip ederdi. Topkapı Sarayı Hırka-i Saadet Dairesi nde de hafızlar mukabele okurdu. Mukabele okuyan hafızlara cüzhan ismi verilirdi.
Bilindiği üzere Cebrail (as), Ramazan-ı Şerif aylarında Efendimizi (sav) ziyaret eder, o vakte kadar inzal olmuş olan sû releri karşılıklı okurlardı. Efendimizin (sav) ebediyet yurduna rihletlerinden önceki Ramazan ayında mukabelenin iki kez yapıldığı siyer kitaplarında nakledilmektedir.
Eski İstanbul Ramazanlarında camilerde, mescitlerde, tekkelerde, konaklarda, evlerde mukabele okunması, Efendimiz ile (sav), Hz. Cebrail (as) arasında gerçekleşen mukabelenin devam ettirilmesi bağlamında değerlendirilerek gününüze kadar yaşatılan bir gelenek olmuştur.
III. Selim`in, Ramazan-ı Şerif ayında okunmakta olan mukabeleleri bazen Ebû Eyyüp Halid Bin Zeyd El Ensari Hazretleri`nin türbesinde bazen de Topkapı Sarayı Hırka-i Saâdet Dairesi`nde dinlediği bilinmektedir.
İstanbul`da, Eyüp Sultan Camii ve türbesinde okunan mukabelelerin Efendimizin (sav) sahabesinin faziletine istinaden daha sevaplı olduğu kabul edilirdi. Uzunçarşı esnafı her sene Ramazan-ı Şerif ayında Eyüp Sultan Camii`nde mukabele okuturdu.
Selatin camilerindeki mukabelelerin bir kısmının kırat-ı seb`a (yedi okuyuş) tarzı ile okunduğu rivayet edilmektedir.
Cami ve mescidlerle birlikte konaklarda da Ramazan-ı Şerif ayı için tutulan hafız ve hocaefendiler tarafından mukabele okunurdu. Kadınlar da evlerde kendi aralarında mukabele okuyup takip ederlerdi.
Cami ve mescitlerin dışında konaklarda müezzin ve imamlar sahur sofralarına davet edilerek sabah namazı vaktine kadar mukabele okurladı.
İstanbul`un büyük konaklarının sahipleri Ramazan-ı Şerif aylarında evlerinde müezzinleri, kârileri misafir ederlerdi. Balıkhane Nazırı Ali Rıza Bey konaklarda sahurdan sonra sabah namazından evvel güzel kıraatli imam efendiler tarafından okunan mukabelelerin hazirunun gönül evlerini mamur ettiğini belirtir.
Kadir gecesinde Ramazan boyunca okunmuş bulunan mukabelelerin duaları yapılır, kıraat hizmetini veren hafızlara muhtelif hediyeler takdim edilirdi.
Bir Ramazan-ı Şerif ayını daha idrak ediyoruz. Ü lkemizin cami, mescitleri muvakkaten kapalı olsa da hanelerinde mukabele okunmaya aynı heyecan ile devam ediliyor. Ve dahi şimdiki zaman mukabele okuma zamanıdır.
