Ocak, rahim ağzı kanseri farkındalık ayı. Her yıl tüm dünyada kadınların bu konuya dikkatini çekmek ve bilinçlendirmek için faaliyetler gösteriliyor. Gazetemiz internet editörü Aysu Mola rahim ağzı kanserlerine dikkat çekmek ve rahim ağzı kanseri hakkında bilinmesi gerekenleri kamuoyunun bilgisine arz etmek üzere Kadın Hastalıkları ve doğum, Jinekolojik Onkoloji Cerrahisi Uzmanı Op. Dr. Nazlı Topfedaisi Özkan bir söyleşi gerçekleştirdi.

Aysu Mola: Öncelikle yoğun gündeminize rağmen bizlere vakit ayırdığınız için teşekkür ediyorum. Hacettepe Ü niversitesi Tıp Fakültesi`ni başarıyla bitirdiniz. Akabinde Kadın Hastalıkları ve Doğum İhtisası yaptınız. Bilahare Jinekolojik Onkoloji Cerrahisinde Yandal İhtisasınız var. Çalışma ve uzmanlık alanlarınıza değinir misiniz?

Op. Dr. Nazlı Topfedaisi Özkan: Ben de teşekkür ediyorum Aysu Hanım. Uzmanlık alanlarımı şöyle özetleyebilirim: Jinekolojik kanser cerrahileri (Endomertriyum (rahim) kanseri laparoskopik cerrahisi, Over (yumurtalık) kanseri, Serviks (rahim ağzı) kanseri, Vulva ve vajina kanseri), Preinvaziv servikal lezyonların (CIN) tanı ve tedavisi (kolposkopi, LEEP, konizasyon), Genital siğil ve HPV tanı, tedavisi, Cinsel yolla bulaşan hastalıklar, Jinekolojik hastalıkların laparoskopik cerrahisi, Endometriozis cerrahisi, Myom cerrahisi, Over kistlerinin tanı ve cerrahi tedavisi

Ü rojinekolojik cerrahiler (idrar Kaçırma, pelvik organ sarkması), Genital estetik operasyonlar, Cinsel fonksiyon bozuklukları tedavisi, Menapoz tanı ve takibi, Gebelik takibi, normal doğum ve sezaryen. 

Rahim ağzı kanseri nedir?

Rahim ağzı kanseri, birçok kadının yaşamları boyunca ihmal ettiği önemli bir sağlık sorunudur. Kadınlar bu konuda daha fazla bilgi sahibi olarak herhangi bir sorunu erken aşamada tespit edebilir ve en iyi tedaviye erişebilirler. Ocak ayı boyunca, Rahim Ağzı Kanseri ve İnsan Papilloma Virüsü (HPV) hakkında farkındalığı artırmak için dünyada birçok ülkede sağlık hizmeti sağlayıcıları tarafından çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir. 

Sık görülen bir kanser çeşidi midir?

Evet, maalesef. Rahim ağzı kanseri, küresel olarak ele alındığında kadınlarda en sık dördüncü sırada görülen kanser türüdür. 2020 yılında yaklaşık 604 bin yeni tanı rahim ağzı kanseri ve 342 bin bu kansere bağlı ölüm bildirilmiştir. 

Takip ettiğim kadarıyla az gelişmiş ve sağlık sistemlerine erişimleri olmayan ülke kadınlarını tehdit ediyor bu hastalık;

Evet. Yeni tanı alan ve ölümlerin neredeyse %90`ı düşük ve orta gelirli ülkelerde gerçekleşiyor. 

Tedaviye cevap oranı hakkında bilgi istirham ediyorum.

Aysu Hanım, rahim ağzı Kanseri %100 önlenebilir tek kanser türüdür ve erken evrede tanı alırsa tamamen iyileştirilebilen bir kanserdir. 

Müsaadelerinizle bu kanser türünün tarihi seyrine de nazar edelim;

Tarihsel olarak bahsetmek gerekirse, rahim ağzı kanseri ilk defa 1886 yılında rahmin serviks olarak adlandırılan alt bölümünden gelişen bir kanser olarak tanımlanmıştı. Ardından 1940 ların ortalarında, Dr. Papanikolaou nun geliştirdiği ve rahim ağzından alınan bir sürüntü ile kanser veya kanser öncülü hücrelerin belirlenebildiği Pap smear testi kanser tarama yöntemi olarak uygulanmaya başlandı. 1970 lerin sonunda ise rahim ağzı kanserine ve genital siğillere sebep olan HPV DNA`sı tespit edildi ve bilim insanı Harald zur Hausen bu keşfiyle Nobel ödülü aldı. Sonrasında yıllar içinde sürekli araştırma ve geliştirme yoluyla, rahim ağzı kanserine neden olduğu bilinen başlıca HPV tipleri için testler ve aşılar geliştirildi. 

Op. Dr. Nazlı Topfedaisi Özkan: Rahim ağzı kanserinin %95 ten fazlası HPV virüsünden kaynaklı.

Rahim ağzı kanserinin %95 ten fazlası HPV virüsünden kaynaklanmaktadır. HPV esas olarak cinsel ilişki ile bulaşan ve ilk temastan kısa süre sonra enfeksiyon yapabilen bir virüstür. Bu enfeksiyon sıklıkla hiçbir bulgu vermez ve sıklıkla birkaçay içinde, %90`ı ise 2 yıl içinde bir müdahale olmaksızın temizlenir. Ancak küçük bir kısmı kalıcı enfeksiyon oluşturarak sonunda rahim ağzı kanserine neden olabilen hücresel değişikliklere sebep olabilir. 

Nasıl önlem alınabilir?

HPV enfeksiyonunun kalıcı enfeksiyon yapmaması için sigara içmemek veya sigarayı bırakmak önemli bir faktördür.

Kanser öncülü lezyonlar ve kanserin neredeyse %70`inden en yüksek riskli iki tip olan HPV tip 16 ve 18 sorumludur. İlk olarak 2006 yılında geliştirilen, 2014 yılında ise en riskli tipler olan 16 ve 18`in de dahil olduğu 7 kanserojenik tip ve 2 siğil yapan HPV tipine karşı koruyuculuk geliştiren 9`lu aşı geliştirildi. 2022 yılı itibariyle 9`lu aşı ülkemizde de uygulanmaya başlandı. Ancak bilinmesi gerek şu ki, HPV aşıları yeni HPV enfeksiyonunu önlerken, mevcut HPV enfeksiyonunu tedavi etmez. Bu aşılar en çok HPV ye maruz kalmadan önce uygulandığında etkilidir. 

Aşılamayı hangi yaş gruplarına öneriliyor?

Aşı 11-12 yaş arası tüm kız ve erkek çocuklara önerilmekle birlikte aşılamaya 9 yaşında başlanabilir. On beş yaş altı yapılan aşılamada 2 doz yeterli iken, 15 yaş üstü 3 doz aşı uygulanır. Aşılama 26 yaşına kadar öneriliyor, ancak daha önce aşı yaptırmamış olan kadınlar 45 yaşına kadar aşılanabilir. 

Başka hangi önlemler söz konusu?

Düzenli tarama rahim ağzı kanserini önlemeye yardımcı olmanın ve mümkün olduğunca erken teşhis ve tedavi edilmesini sağlamanın  en önemli yoludur. Rahim ağzı kanseri için ana tarama testleri Pap testi (Pap smear) ve HPV testidir. Pap testi rahim ağzındaki hücrelerdeki değişiklikleri araştırırken, HPV testi HPV virüsünün varlığını arar. Daha önce cinsel ilişki yaşamış kadınlarda 21 yaşında pap test ile rahim ağzı kanseri taramasına başlanır ve 30 yaş üstünde HPV testi yapılması önerilir.  Bazı özel durumlar dışında rutin tarama 65 yaşında sonlandırılır. 

Bu alanda Dünya Sağlık Örgütü nezdinde neler yapılıyor?

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) bu yüzyılın sonunda rahim ağzı kanserinin tamamen ortadan kalkması için tüm ülkelerin 2030 yılı sonuna kadar 90-70-90 kuralını uygulamasını hedefliyor,

Nedir bu kural?

Bu kuralda, 15 yaş altı kız çocuklarının %90`ının aşılanması, 35 yaşında ve 45 yaşında kadınların %70`inin bir kez taranması ve rahim ağzında lezyon ve kanser olan kadınlarının %90`ının tedavi edilmesi ana hedef. 

2100 yılına kadar serviks kanserini bir halk sağlığı sorunu olarak ortadan kaldırmak için, tüm ülkelerin yılda 100.000 kadın başına 4 yeni serviks kanseri vakası insidans oranına ulaşması ve bunu sürdürmesi de hedefler arasında yer alıyor. 

Ü lkemizde durum nasıl?

Ü lkemizde ulusal rahim ağzı kanseri tarama programı uygulanıyor.

Rahim ağzı kanseri nasıl belirti verir?

Rahim ağzı kanseri erken evrede iken çoğu zaman belirti ve bulgu göstermez. Bulgular sıklıkla büyük tümörlerde ve ileri evre hastalıklarda belirgindir. En sık görülen belirti ve bulgular ilişki sonrası kanama, adet aralarında kanama, menopoz sonrası kanama gibi anormal kanama bulguları, kötü kokulu sulu veya kanlı akıntı, kasık ağrısı, ilişki sırasında ağrı ve bel ağrısıdır. 

Ramim ağzı kanseri tanısı alan bir kadın nereye müracaat etmeli?

Bir kadın rahim ağzı kanseri tanısı almışsa tedavi planı için mutlaka bir jinekolojik onkoloji cerrahisi uzmanına, yani kadın üreme sistemi kanserlerini tedavi etmek için eğitim almış bir doktora sevk edilmelidir.

Son olarak;

Sonuçolarak, bu farkındalık ayında rahim ağzı kanserinin tamamen önlenebilir ve erken tanı ile tedavi edilebilir bir kanser olduğunun tekrar altını çizmek istiyorum. Uygun olan herkesin HPV aşısı yaptırmasını, düzenli taramayı aksatmamasını ve kadınların her yıl düzenli jinekolojik muayeneye başvurmaları gerektiğini hatırlatıyorum. 

İlginiz için teşekkür ediyorum Nazlı Hanım.

Ben de teşekkür ediyorum Aysu Hanım, okuyucularınıza mutlu, sağlıklı bir ömür diliyorum.