Sık sık gündeme gelen bedelli askerlik, Osmanlı``da da gündemdeydi. İlk bedelli askerlik 1846 yılında kanunlaşmış, 5 bin kuruş ödeyen askerlikten muaf tutulmuştu.
Bedelli askerlik ülke gündemini belli aralıklarla hep meşgul etmiştir. Çıktı, çıkacak, çıkıyor derken ya Genelkurmay kanadından ya da hükümet kanadından yetkililerin 'gündemimizde bedelli askerlik yok' sözleri ile hayal kırıklığına uğrayan asker adayları, yine de umutlarını kaybetmiyordu. Her ne kadar en son bedelli askerlik çıkmış olsa bile ilk bedelli askerlik kanunlaşarak 165 yıl önce Osmanlı`da uygulanmış. Geçmişte çok olmasa bile ara ara yine bu uygulama yürürlüğe girmiş.
BEDEL-İ NAKDİ
Osmanlı da, para ödeyerek zorunlu askerlik hizmetinden muafiyet konusundaki ilk uygulama ise, 1870 de çıkarılan 'Tenkisat-ı Cedide-i Askeriyeye Tevfikan Tanzim olunan Kura Kanunname-i Humayunu' ile, ilk kez gerçek anlamda 'nakdi bedelli' askerliğin yolu açıldı. Bu kanun uyarınca, 'bedel-i şahsi' bulamayanlara, 15 bin kuruş 'bedel-i nakdi' vererek, 3 aylık bir askeri eğitim dışında, 5 yıllık zorunlu askerlikten muaf tutulmanın yolu açıldı.
Bedel karşılığı askerlikten muafiyet uygulaması, küçük değişikliklerle Meşrutiyet döneminde de sürdü. İktidardaki İttihat ve Terraki Partisi nin çıkardığı 'Ahz-ı Asker' (Askere Alma) kanunu çerçevesinde yapılan uygulama ile, 50 Lira bedel ödeyenler, sadece 6 ay askerlik yapıyorlardı.
150 ALTIN VEREN MUAFTI
Osmanlı`da Müslüman halk, sağlığı yerinde ise muhakkak askerlik vazifesini yerine getiriyordu. İlk bedelli uygulamasının Sultan Mahmud dönemine rastlandığı belirtiliyor. Buna göre uygulamadan yararlanmak isteyenler 3 aylık askerlik için 150 altını gözden çıkarıyordu. Daha sonra bu rakam önce 100 sonra 75, son olarak 50 altına inmişti. Ki, zorunlu askerlik 1869 yılında 6 yıla çıkarılmıştı. Bu uygulama 1846 yılında 5 bin kuruş ödenerek müslümanların bedelli askerlikten faydalanması için yasalaştı. Buna göre 5 bin kuruş ödeyen zengin müslümanlar, kısa bir askeri eğitim görme şartı ile askerlik vazifesinden muaf tutuluyordu. Fakat her celp çağrısı için yine 5 bin kuruş ödeme zorunluluğu getirilmişti.
EKONOMİYE KATKI İÇİN
Cumhuriyet tarihinde 10 defa uygulanan bedelli askerlikle ilgili ilk kanun 1927`de çıkarıldı. En son uygulamalar ise, 1984, 1987 ve 17 Ağustos depreminden sonra ülke ekonomisine katkı sağlaması amacıyla 2000 yılında yapıldı. 1987`de 18 bin 433, 1992`de 35 bin 111, 2000 yılında da 72 bin 290 kişi toplamda da 125 bin 834 vatandaşımız bedelli askerlikten yararlandı. Son yıllarda ise bedelli askerlik sürekli hale gelerek 80 bin TL civarında parayı ödeyen tüm asker adayları bedelli olarak askerliklerini yapıyor.
TÜ RKÜ LERE KONU OLDU
Zengin insanların bedel ödeyerek askere gitmemelerine çok içerleyen fakir aileler bu uygulamayı sitemkâr sözlerle ifade ederek türkü yapmışlardı:
Yemen yolu çukurdandır
Karavanam bakırdandır
Zenginimiz bedel verir
Askerimiz fakirdendir....
