Birkaçyönlü ilim adamı, İstanbul Ü niversitesi profesörlerinden İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu tarafından çıkarılan 'Haftalık Fikir Gazetesi' alınlıklı Yeni Adam`ın 11 Mart 1937 tarihli 167. sayısında başlatılan Mehmet  kif konulu anketin cevapları. Yedi soruluk bir anket bu. Yusuf Turan Günaydın toplamış, Kopernik yayınları arasında çıkmış. Bu vesileyle yayınevine çıktıkları yolda başarılar dilerim.
Falih Rıfkı,  kif`ten kişiliksiz bir şekilde, adetâ nefretini açığa vurur. Onun Çankaya kitabının bir yönü de  kif`tir. Büyük şair 27 Aralık 1936`da son nefesini verir. 17 Haziran 1936 da Kahire den İstanbul a dönmüştü. Bu Anket vefattan iki buçuk ay sonra düzenlenmiş oluyor. Çıktığı zaman epey ilgi toplamış bir yayındır,  kif merkezli gerilimin zıt fikirler ortamında toplumu iyice bir kapladığı günlerdir.
Seksen dört yaşındaki Abdülhak Hâmid`in cevapları çok kısa, ama özlü. Edebiyata teknik bakımdan hizmet olmuş mudur? sorusuna: 'Rolü vardır. Pürüzsüz manzum yazan odur.' Hükmüyle karşılık veriyor. 'Eserlerinde belli bir tez var mıdır?', 'Eserlerinde İslâmî hamleleri var fakat hepsini okuyamadım.' Bu itiraf yakışmıyor. Son cevabı da öyle: 'Â kif`in insanî olan tarafları var mıdır?' Cevap:'Eh...' Cevap garip, yani beklenmedik, fakat asıl soruda ârıza var diyeceğim.
Peyami Safa`nın ilk soruya cevabı uzun, okunması gerekir, sonda da Goethe ile bitirişi, beklenmedik. Diğer cevaplarıyla Peyami Safa`nın  kif`e bakışı irdelenmeye muhtaçtır.
Tarihçi İsmail Hâmi Danişmend:'O, bence bir ümmet şairidir...'. 'Türk İnkılâbına hizmeti var mıdır?' sorusuna cevabı inkılâbların İstiklâl Marşı`ndaki zihniyetten bir ayrılma, bir sapma tarafı bulunduğunu imâ edici. Bu nokta, terazide ibreyi orta noktaya doğru hareket ettiren bir yaklaşım sayılabilir. 6. soruda İsmail Hâmi bey türkçü ruh hali taşımaktadır.
Şükû fe Nihâl Başar a göre  kif 'iskolastik' bir kafa. Şiddetle cephe almış bir şairdir  kif`e. Bir de ne diyor? ' kif`in 1335`te (1919) yazdığı 'Şark' adlı şiirinin 'Sis'ten farkı ne? Onun daha kuvvetlisini Fikret 1317`de (1901) yazdı...' Uzun uzun öbür cevaplarından şairenin Türkçülük cereyanları ile meşgul olduğu ortaya çıkıyor. Son soruya:'İnsanî tarafı kuvvetli bunu 'Hasta'da, 'Küfe'de, 'Seyfi Baba'da filân görüyoruz.' şeklinde cevap veriyor.
Kitap boyunca birçok isim 'İslâmcı şair' demiş. Doğru ile hatalı bir arada. Şunu diyeceğim ben. 'İslâmcı' dendi mi bir sanatçı Azınlık durumuna düşürülmüş olur. İstisnalar kaideyi bozmaza gelir. Bu bir nüance`dır, dikkat gerektirir.
Tanpınar, son soruda şaşırtacak:'...Ben kendi hesabıma  kif`i hiçbir zaman sevemedim ve lezzetle okumadım ondan ve eserinden hiçbir ders almadım.' Böyle imiş Tanpınar 1937`de. Yahya Kemal aracılığıyla Fransız şiirine bağlı olmasının bunda payı büyüktür.
En iyi cevaplar? derseniz size Burhan Toprak derim. Bütününü okumak daha doğru olur. Toprak`ın cevaplarında bir kişilik kuvveti vardır. 'Action adamı' diyor. 'Şapkayı protesto etmişse, müsamaha (hoşgörü) ile karşılayabiliriz.' demesi var bir de. Ben de Ahmed Necdet Sezer`in görevi boyunca şapka giymediğini söylesem? Toprak`ın son cümlesi, değerlendirmeci Eleştirmenler için çok önemlidir. ' kif cas personel* hâline gelmiştir.' demiş ki  kif çalışacaklara duyurulur.
Burhan Belge, Falih Rıfkı Atay gibi şiddetli bir inkılâpçı, fakat hakkını verelim,  kif`in vasıflarına sessiz kalmamıştır. 'Metafizik-millî ' buluyor meselâ. Yaşar Nabi Nayır ise 'eserinde pek iyi ve müşfik bir kalbin çarpıntılarını hissetmek kabildir.' şekline yaklaşıyor  kif e.
Suphi Nuri İleri, 'ilericilik' adına  kif`i küçümseyen biridir. Demiş ki:'İstiklâl M. her cihetten fenadır. İstiklâlci Türklerin hislerine tercüman olmamıştır. 'Korkma' diye başlayan bir marş Türklerin hakikî ve öz duygu ve heyecanlarının tercümanı olamaz.' Çok hamasî devrim snobizmi bile diyebiliriz. 15 Temmuz 2016`da bu millet, 'Korkmayarak'  kif`in yüzünü kara çıkarmadı. 28 Şubat`ın dişçi generali  kif üzerinden Bedir kahramanlarına da hakaret ederken karşıtlığın azgınlığı içersindeydi. Genelkurmay Başkanlığı da, generali protesto etmişti.
Sabahattin Ali: ' kif reformist bir din şairidir' demiş. Geçen yıl Prof. Halil Berktay bir kanalda şairi değerlendirirken 'İstiklâl Marşı nda Mustafa Kemal`e lâik fikirleri empoze etmiştir' cümlesi geldi aklıma. Profesör Berktay ın bu yaklaşımı irdelenmek zorundadır. Buna karşın Sadri Ertem`in oldukça kapsamlı değerlendirdiğini görürüz  kif`i. Orijinalitesini fikreder  kif`in. Derin ve ihtilaçları olan ruhunu görebilmiştir. Evet, düz adam değildir  kif. Derinlemesine bir şairdir. Hakikat ile gidişatın çetinliği arasında bir çilesi olanlardandır. İslâmdan uzak olmak isteyenler onu anlayamıyorlar, anlamak istemiyorlar.
 kif, 1923`ten itibaren rejim tarafından istiskal gördü. Falih Rıfkı, Çankaya kitabında alay eder: Gitsin kumlarda oynasın! Ayıb etmişlerdir doğrusu. Safahat`taki son şiirlere bir bakılsın 1925`te yazılmıştır bazıları. İki omzundaki melekler şahit...
*cas personel: (Fr.) Kişisel durum