Osmanlı Cihan Devleti nin kuruluşundan itibaren ilmi, öğrenmeyi yaygınlaştırmak ve ilmî canlılığı sürdürmek adına padişahlar, âlimlerle biraraya gelir, dî ni, ilmî sohbetler ve münazaralar tertip edilirdi.

Sultan III. Mustafa devrinde Topkapı Sarayı nda başlayan huzur dersleri, Osmanlı yönetiminin ilme ve âlime verdiği değerin müşahhas örneklerinden biriydi. Topkapı Sarayı nda padişahın huzurunda ayet-i kerî melerin tefsir edildiği, hadis-i şeriflerin yorumlandığı, dî ni ve ilmî konuların müzâkere edildiği huzur derslerinde Kâdı Beyzâvî tefsirinin okunması âdet haline gelmişti.

Ramazan-ı şerif ayının ilk günü başlayan duzur dersleri umumiyetle sekizinci gün sona ererdi. Sekiz dersten oluşan huzur derslerinin her bir oturumuna 'meclis' denirdi. Meclislerde huzur derslerini icra eden âlim zat ile birlikte bir müderris ve derse mutahap olacak sekiz kişi bulunurdu. Padişah da yanındaki kalabalık bir gurup ile birlikte huzur derslerini takip ederdi. Meclislerde Kur ân-ı Kerî m tilâvet edilir, derse konu olan ayet-i kerî meler okunarak tefsir edilirdi. Ders müzâkereleri ve münazaralar yapılır ve hâziruna bahşiş verilirdi.

Huzur derslerine katılacak olan âlimleri ve dersin yerini bizzat Padişah belirler, tefsir ile başlayan programda tam bir ilmî serbestlik içinde soru cevaplarla münazalar yapılırdı.

III. Sultan Mustafa devrinde H. 1172 yılında başlayan ve Osmanlı Cihan Devleti nin ilme ve ilmiye sınıfına verdiği önemi ortaya koyan huzur derslerinin Abdülhamid Han dönemindeki mekânı Yıldız Sarayı Çit Kasrı olmuş, burada Ramazan aylarında haftada iki gün huzur dersleri düzenlenmiştir.

Son Huzur Dersi Halife Abdülmecid Efendi döneminin Ramazan ayında 1923 (H. 1341) düzenlenmiştir.

Öğle ile ikindi vakitleri arasında, takriben iki saatlik bir zaman diliminde bizzat padişah tarafından belirlenen mukarrir ve muhatapların icralarıyla gerçekleştirilen huzur deslerinde takrir edilecek âyet-i kerimeler ve hadis-i şerifler de yine bizzat padişah tarafından belirlenerek ilgililere hazırlanmaları için iki ay öncesinden haber verilirdi. Gizliliğin esas olduğu derslerde mukarrir ve muhataplar daha önceden bir araya gelip birlikte hazırlık yapmaz, derslere herkes bir başına çalışırdı.

Ord. Prof. Dr. Ebü l-ulâ Mardin, huzur derslerinin toplum nezdinde unutulup gitmesinden duyduğu teesürü 'İkiyüz seneye yakın uzun bir zaman devam eden bu kıymetli müessesenin dikkate değer hiçbir iz bırakmaksızın unutulmaya mahkû m bulunması ve tarihin derinliklerine âdetâ 'nakışberâb' gibi süzülüp gitmesi, ilim nâmına doğrusu acı bir mazhariyyet olduğu kadar, ahlâfın bihakkın tenkidini de müstelzim ve telâfisi mümkün olmıyan bir mahrumiyettir.' cümleleriyle dile getirir.

Ebü l-ulâ Mardin, huzur dersleri hocalarının çeşitli hediyelerin yanında cezalarla da karşılaştığını ve hocaların Osmanlı Cihan Devleti nin dört bir yanından, Tırnova dan, Çorum dan, Salihli den, Antakya dan, Arapgir den, Ahıska dan, Filibe den ve pek çok yerden geldiklerini beyan eder.

Huzur Dersleri muhatap ve mukarrirlerinden Vidinli Mustafa Efendi`nin terceme-i hali şöyledir: 'Vidinli Mustafa Efendi, müderris ve dersiâmdır. Meşahiri fudeladandır. 'Osmanlı müellifleri' yazarı, bu zattan bahsederken 'neşr-i ilme muvaffak olmuş bir fâdılı kesirü l-himmettir' der. İki defa icazet vermiş, binlerce talebe yetiştirmiştir. Halka-i tedrisinde pek çok fudela yetişmiştir. 1245-1256 seneleri huzur derslerinde muhatap, 1256-1271 de mukarrrir olarak bulunmuştur. 1260 Zilhiccesinde ilmî rütbesi Hamse-i Süleymaniyye itibar olunmuştur.Okuttuğu derslere dair zabtolunabilen takrirleri, 'Mir at' ve sair eserleri basılmıştır. 1271 senesi Şabanının 18 inci günü vefat etmiştir. Edirnekapı haricinde Halebî yakınında medfundur. Talebesinden meşhur Hoca Tahsin Efendi, vefâtı zamanında şu tarihi söylemiştir:

Yazıldı eşk-i tahsî n ile târî h

Vefât etti Vidinli muhakkik.'

Dr. Mehmet Hamdi Hızalan`a rahmet

`height=
Dr. Mehmet Hamdi Hızalan

Bu yazıyı 25 Kasım Pazartesi günü Hakk Teâlâ`dan ırcii emrini alarak Refik-i a`lâya sefer eyleyen ilim ve hikmet dünyamızın manevi mimarlarından Dr. Mehmet Hamdi Hızalan`ın aziz hatırasına ithaf ediyorum.

Bugün (27 Kasım Çarşamba) ikindi namazı vaktinde Sahrayı Cedid Camii`nde kılınacak cenaze namazının ardından Sahrayı Cedid Kabristanlığı`na defin hak-i ıtırnak olacak olan merhuma İttifak Gazetesi camiası olarak rahmet niyaz ediyoruz. Ruhu için Fatihalar okuyalım.