Akademik (Dr.,Dr.Öğr.Ü yesi, Doç.Dr, Prof.Dr.) unvan almak için doktora mezunu olmak şarttır.Bir üniversitede 'akademisyen olmak' isteyen kişi mutlaka 'lisansüstü öğrenimini' tamamlamalıdır.
Kanun ve yönetmeliklere göre, devlet memuru iken, 'yüksek lisansı' bitirenlere 'bir kademe terfi (1 yıl)', 'doktorayı bitirenlere' ise 'iki kademe terfi' verilir. (Y.Lisansın mesleği ile ilgili olup olmaması şartı da aranmaz.) Yüksek lisans yapmanın nasıl 'bir mali katkısı' olacağına dair tek düzenleme, 657 sayılı kanunun 36. Mad.`de yer almıştır.
Devlet memurlarının izin haklarını düzenleyen 657 sayılı Devlet Memurları Kanununda 'yüksek lisans dersleri' sebebiyle memurlara 'mesai saatleri içerisinde izin verileceğine dair' herhangi bir 'hüküm bulunmamaktadır.' Ancak, kurum amirinin rıza göstermesi ve kişiyi idare etmesi, 'belli saatlerde' izin vermesi ile yüksek lisans programlarına devam edilebilmektedir.
'Yüksek lisansa' başlamak için, 'lisans mezunu' olmanın yanında şu şartları taşımak gerekmektedir
a) ALES : Bütün yükseköğretim kurumları, 'lisansüstü eğitim programlarına' öğrenci seçme ve yerleştirme işlemlerinde, bu sınavın sonuçlarını kullanırlar..
Adayların sınavdan, başvurduğu lisansüstü programın puan türünde en az 55 (lisans diplomasıyla doktora veya sanatta yeterlik programına başvuracaklar için 70) puan almaları gerekmektedir. Yükseköğretim kurumları lisansüstü programlarına öğrenci seçiminde Sınav puanının, % 50`den az olmamak koşuluyla, ne kadar ağırlıkla değerlendirmeye alınacağını adaylara duyuracaklardır. Yükseköğretim kurumları seçme işlemlerinde sadece bu puanlardan yararlanabilecekleri gibi, bu puanları ön eleme amacıyla veya kendi yapacakları sınavın bir parçası olarak da kullanabileceklerdir.
b) Yabancı Dil Sınavı: YDS`de fen bilimleri, soysa bilimler ve sağlık bilimleri olmak üzere üçtane alan vardır. Bu nedenle YDS daha avantajlı görülmektedir. 'Türkçe yüksek lisans' programlarına başvuracak adayların YDS den 'en az 50' ya da ÖSYM tarafından YDS ye eşdeğer kabul edilen 'diğer yabancı dil sınavlarından' en az 50 ye denk gelen bir puan almış olmaları gerekir.
c) Bilim Sınavı: 'Asıl sınav' budur...'Gireceğiniz bölümün' Öğr.Ü y.`den oluşan jüri (genellikle 3 akademisyen) tarafından 'sözlü sınav/mülakat' yapılır. Bu sınavda başvurduğunuz alan (örneğin kimyadan sınav giriyorsanız sorular kimyadır) ile ilgili sorular sorulur.
d) Lisans Mezuniyet Notu: Lisans mezuniyet notu hesaplamaya katılır. 'Tezli Yüksek Lisans Programına' başvurularda adayın başvuru başarı notu öğretim dili Türkçe olan tezli yüksek lisans programında ALES puanının %50 si, lisans GNO sunun %30 u ve Yabancı Dil Puanının %20 si alınarak hesaplanır.
Yukarıda belirtilen maddelerin hangi oranda hesaplanacağı üniversiteden üniversiteye göre değişiklik gösterebilir. Ancak genel olan bir şey varsa o da ALES`in ezici üstünlüğüdür. Bazı üniversitelerde ALES %60 oranında etkilemektedir.
Mutlaka mezun olunan bölümden mi yüksek lisans sınavına girilir?
e) Böyle bir zorunluluk yoktur, ancak hem sınavda başarılı olmak zorlaşır, hem de gerekli görülürse bir yıl bilimsel hazırlık dersleri alınması gerekir ki, bu çok yanlıştır.. 'Mezun olunan bölümden girmek' daha avantajlıdır. Ü stelik, 'Y.lisans ve Dr. eğitimi', kesinlikle lisans eğitimini karşılamamaktadır. YÖK, son yapılan düzeltmeyle, Arş.Gör. ve Öğr.Gör. alımlarında alanda lisans mezunu olmak şartını koymuştur.
Sorun şudur Birçok üniversite, Öğr.Gör. ve Arş.Gör. ilanlarında yönetmeliklere uymakta ama, Öğr.Ü y. ilanlarında bu şartlar kaldırılmaya çalışılmakta ve 'alanda lisans mezuniyeti' kaldırılarak, sadece 'Dr. mezuniyeti' ya da Doç.` lik istenmektedir. Bu durum, kurumlar içinde sürtüşmeye yol açmakta, ve alan lisans mezunlarının önünü tıkamaktadır. YÖK`ün bu konuda kesin karar vermesi gerekmektedir.
