Geleneksel sanatlar dünyamızın mühim simalarından Dr. Zübeyde Cihan Özsayıner ile yakın dönem hat sanatının en önemli isimlerinden Prof. Dr. Ali Alparslan üzerine sohbet ettik.
Sn. Özsayıner`in hocası Ali Alparslan ile İstanbul Ü niversitesi`nde öğrencilik yıllarında başlayan teşrik-i mesaisi Türk hat sanatının beyefendi şahsiyeti Ali Alparslan ebediyet yurduna sırlanıncaya kadar devam etti.
Ali Alparslan gençlik yıllarında
Zübeyde Cihan Özsayıner ile Ali Alparslan`a rahmeti vesile kılarak bir e-mülakat gerçekleştirdik.
Zübeyde Cihan Özsayıner ve Ali Alparslan
İbrahim Ethem Gören: Zübeyde Hanım söze kalem güzeliyle başlayalım dilerseniz; Hüsn-i hat sanatına gönlünüzü nasıl kaptırdınız?
Dr. Zübeyde Cihan Özsayıner: 1982 Şubat ayında, İstanbul Ü niversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk ve İslam Sanatı Tarihi Bölümünden tez yaparak mezun oldum. 11.03.1983 tarihinde Vakıflar Genel Müdürlüğü`ne bağlı, İstanbul Vakıflar Başmüdürlüğünde (Beyazıt Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi`nde) önce İdare Memuru, daha sonra Müze Araştırmacısı ve Müze Müdürü olarak görev yaptım. Müzedeki eserlerin zimmeti bana devredildi. Sanat tarihçisi olarak hat eserlerinin yakından görüp üzerinde çalışmak, beni bu sanatı öğrenmeye ve üzerinde çalışmaya sevk etti.
Bu süreçte hangi hattatlar/yazılar ön plana çıkıyor?
Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesinde çok sayıda vakıf camilerinden getirilen hat eserleri yer almaktadır. Bu eserler Mustafa Dede, Hafız Osman, Kazasker Mustafa İzzet, Sultan II. Mahmud, Sultan III. Ahmet, Sultan Abdülmecid, Sultan Abdülaziz, Necmeddin Okyay, Mahmud Celaleddin, Kamil Akdik, İsmail Hakkı Altunbezer, Hamit Aytaç, Selma Hanım, Emine Behçet Namıka ve Müşerref Çelebi gibi önemli hattatlar tarafından yazılmıştır.
Buradan, Prof. Dr. Ali Alparslan hocamıza geçelim. Ali hocayla evvelemirde nasıl tanıştınız?
İstanbul Ü niversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk ve İslâm Sanatı Tarihi Bölümünde, rahmetli hocam Prof. Dr. Yıldız Demiriz, 'Eyüp Hazirelerindeki Mezar taşlarının' incelenmesi konusunda bir ödev vermişti. Ödevi yaptıktan sonra, mezar taşlarının okunuşlarının kontrolü için rahmetli hocaya başvurduğumda tanışmıştık. Bu konudaki desteğini unutmak mümkün değil.
'Mimar Sinan`ın İstanbul`daki Cami ve Türbelerindeki Hat Düzeni ve Anlamları' konulu Doktora Tezimi yine onun önderliğinde hazırladım.
Ali Alparslan
Ali Alparslan nasıl bir hocaydı?
Öncelikle çok iyi ahlaklı, sabırlı, mütevazı, nüktedan, hoşgörülü, güler yüzlü, gönül ehli, cömert ve zarif bir insandı. Sade, gösterişten kaçınan, haset, gurur gibi kötü huylardan arınmış bir ruh haletine sahipti.
Çelebi karakteri ile fakültedeki odasının kapısını her zaman açık tutardı. Hat sanatı konusunda, yapıcı mahiyette ve insanların gururunu kırmadan çok dikkatli ve yapıcı bir şekilde eleştiri yapardı. Sakin, huzurlu ve güven verici bir mizacı vardı. Benim idolümdü adeta. Allah rahmet eylesin,
 min. İstanbul Ü niversitesi Edebiyat Fakültesi hocaları arasındaki yerine de değinelim.
Hoca Fars Dili ve Edebiyâtı ile Türk Dili ve Edebiyâtı konusunda iyi bir akademisyendi. Talik, dî vâni, celî dî vâni ve rik`a hattını çok başarılı bir üslû pta yazan tanınmış bir hattatımızdır. Hoşgörülü, yardımsever, nükteli, içten ve samimi davranışlarıyla hepimizin kalbinde taht kurmuştu. Fakültedeki hocalar arasında en çok sevilen ve sayılan hocalarımızdan biriydi;
Bu noktada öne çıkan, mübâriz vasıfları nelerdi? Bu cümleden olarak Hocamız bir zaman celi talik kalemiyle 'İnsanlığın ayrı bir zevki vardır' ibaresini kaleme almıştı. İnsan olmayı ve insan kalmayı başarabilen Ali Alparslan hocamızın insani vasıflarına dair gözlemlerinizi dinlemek isteriz;
İyi bir bilim adamı, usta bir hattat olan hocanın hoşgörülü, yardımsever, yol gösterici, cömert, nüktedan ve sürprizi çok seven bir kişiliği vardı. Kendisi ile herhangi bir konuda yaptığımız sohbetlerde, adeta beynimi okur, hat sanatına hizmet eden biri olduğum için çok saygı duyardı. Hoca sürprizlerle doluydu. Güler yüzlü, nüktedan tavırları ile hepimizin saygı ve sevgisini kazanmıştı. Onunla konuştuğunuzda pozitif enerji ile dolardınız. Sizin derdinizle dertlenir, başarınızla övünürdü. Rahmet olsun;
Nuri Yüce, Fahir İz, Ali Alparslan, Mayıs 1985 Boğaziçi Üniversitesi, İbrahim Ethem Gören arşivi
Eski Türk Edebiyatı alanında pek mühim bir boşluğu doldurdu;
Evet, bir Sanat Tarihi Uzmanı olarak ben de istifade ediyorum hocanın çalışmalarından. Eski Türk Edebiyatı alanında eğitim almadım, ancak 'Kadı Burhaneddin Divanı`ndan Seçmeler, Ahmed Paşa, Şeyh Galip, Türk Hattatları' isimli eserlerinin alanında çok büyük boşluğu doldurduğunu biliyorum.
Celi şikeste ta lik, bu da geçer ya hu, İbrahim Ethem Gören koleksiyonu
Türk hat sanatına yaptığı katkılar için neler söylemek istersiniz?
Ali hoca medeniyetimize âit bütün güzelliklerin unutulmaya yüz tuttuğu, milletin hâfızasından silinmeye çalışıldığı bir dönemde hat sanatının yeniden değer kazanmasında çok önemli târihî bir rol oynamıştır.
Rahmetli Ali Hoca, Osmanlı talî k ve celî talî k ekolünün Türkiye`de güçlü bir temsilcisidir. Ayrıca, divânî ve celî divânî , rika yazı üslû plarının da yegâne temsilcisidir. Bu yazıları âdeta yeniden dirilten sanatkârdır. Bu yazıların klasik tarzı Ali Hoca`nın gayretiyle bugünlere aktarılmıştır.
İran talî kı, şikeste ve nestalî k yazılarının inceliklerini çok iyi bilmesine rağmen, benimsediği 'İstanbul Ü slû bunu' asla terk etmeyerek çalışmalarını bu yolda sürdürmüştür.
Ali Hocanın yazılarının genel karakterini nasıl tahlil ve tavsif edersiniz?
Ali hocamız talik yazıda Yesarî zâde, özellikle Sâmi Efendi ile talebeleri Hulusî ve Necmeddin efendilerin yolundan ayrılmamıştır.
Ali Alparslan, ta lik hilye-i şerif, Sami Tokgöz koleksiyonu
Türk hat sanatına yazıları kadar yetiştirdiği çok mühim yazı simalarıyla da hizmet eden Ali Alparslan Hocamıza dair vefatının üzerinden şu kadar yıl geçmesine rağmen eskilerin, efradını cami a`yarını mani dedikleri tarzda bir kitap yayınlanmamasını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Bu güne kadar 'Edebi ve Hattı ile Ali Alparslan' (Yapı ve Kredi Bankası yayını) ile 'Ali Alparslan Hat Sanatının Zarif Kalemi SERGİ KATALOGU (Fatih Belediyesi yayını) olmak üzere iki kitap yayınlandı. Ancak bu yayınlar yeterli değildir. Yetiştirdiği ve icazet verdiği hattatlara ve onun eserlerini elinde bulunduran değerli hat koleksiyonerlerine çok büyük iş düşüyor. Sanırım bu zamana kadar bu konuda organize olunmadığı için, maalesef bu günlere kadar ona lâyık bir kitabını çıkartamadılar. Onun Çelebi ruhunun huzur bulması için, hepimizin tıpkı onun olduğu gibi 'haset ve gurur' gibi kötü huylardan arınmış bir ruh haletinde olmamız, ona ait olan eserleri paylaşmamız gerekiyor;
Acilen Ali hocamın hat sanatına yaptığı büyük katkı ve hizmeti lâyıkı ile yansıtacak bir Prestij Kitabı yapılmalıdır.
Bu noktada talebelerine ne türden görev ve sorumluluklar düşüyor?
Hocanın talebelerinde bulunan ona ait yazıları bu kitapta kullanmak konusunda tıpkı onun gibi 'cömert' olmalarını istiyorum. Bunun hat sanatına ve Ali Alparslan hocamızı tanımaya çok büyük katkıda bulunacağına inanıyorum. Onun talebelerinin üzerlerine düşen bu manevi görevi seve seve yerine getireceklerine inanıyorum.
Ali Alparslan Hocamıza yönelik bir kitap yayınlama düşüncesi içerisinde olduğunuzu biliyoruz. Bu düşüncenin eylem aşamasına geçmesi için ne/neler gerekiyor?
Allah kısmet ederse inşallah bu kitabı yayınlamak bana nasip olur.
İnşallah.
Bu konuda maddi konudaki masrafları karşılanması için ciddi boyutlu bir proje yapılması gerekiyor. Rahmetli hocamın öğrencileri ve hat koleksiyonerleri ile bir araya gelip tüm eserlerin yüksek çözünürlükteki görsellerini toplamak için çalışmalara başlamalıyız.
Onun insan, akademisyen ve hat sanatçısı olarak sahip olduğu değerleri irdeleyerek, gelecek nesillere en doğru şekilde tanıtmamızın önemli bir görev olduğunu söylemek istiyorum.
Değerli hattat Prof. Dr. Ali Alparslan ın hat eserlerinin görselleri bir araya toplamak maksadı ile Prof. Dr. Ali Alparslan`ın Hat Sanatı Eserleri FB Grubunu kurdunuz. Grup amacına ne kadar hizmet etti/ediyor?
Grubu Ali hoca ile ilgili olarak çıkan haber, makale, görselleri paylaşmak, eserlerinin kimlerde olduğunu tespit etmek ve bu konuda yapılacak çalışmaya destek almak maksadı ile kurdum. Gruptaki değerli katılımcılardan az sayıda da olsa önemli görseller paylaşıldı. Ancak maalesef katılımcıların daha çok destek vermeleri gerekiyor.
Hat Ali Alparslan, akkase ebru Timuçin Tanarslan, İbrahim Ethem Gören koleksiyonu
Şimdiye kadar Ali Hoca`nın kaçeserine ulaştınız?
Edebi ve Hattı ile Ali Alparslan (Yapı Kredi Bankası) kitabı ile Ali Alparslan Hat Sanatının Zarif Kalemi SERGİ KATALOGU (Fatih Belediyesi yayını) görsellerin dışında, zaman zaman müzayede kataloglarında rahmetli hocanın eserlerine rastladım.
Hiçsaymadım ama daha çok eserin olduğuna inanıyorum. Şimdiye kadar çıkan yayınlardaki eserlerini kullanmayıp yayınlanmamış eserleri tespit edip, onlar üzerinde çalışmayı düşünmekteyim.
Ali Hocanın yazılarını temaşa ettiğinizde üstadın gönül kalemiyle tevazuan ketebe koyduğu yazılar lisan-ı haliyle cemiyetin bugünkü insanına ne/neler anlatıyor?
Fars Dili ve Edebiyâtı ile Türk Dili ve Edebiyâtı Akademisyeni olarak Sadi-i Şirazi, Fuzuli, Baki, Nedim, Yunus Emre`nin ve Yahya Kemal Beyatlı`nın özel seçilmiş mesaj veren dizelerini hat sanatına taşımıştır.
Osmanlı Sultanları (Yavuz Selim, Kanuni Sultan Süleyman) ile üst düzey devlet ricalinin (Ziya Paşa) yönlendirici dizelerine de yer vermiştir.
 yet-i kerî meler, hadis-i şerifler, Esmâ`ül-Hüsna`lar, Tarikat Tac-ı Şerif istifleri, Kelâm-ı Kibar`lar da çok yazdığı terkiplerdir.
Ali Alparslan hocanın cenaze namazı, Fatih Camii, 24 Ocak 2006, fotoğraf İbrahim Ethem Gören
Sizin ilave etmek istediğiniz hususlar nelerdir?
Prof. Dr. Ali Alparslan`ın edebi ve sanatçı kişiliğinin incelenmesi için bir Araştırma Merkezi kurulması gerekmektedir.
Son olarak okuyucularımıza nasıl bir mesaj iletmek istersiniz?
Fars Dili ve Edebiyâtı ile Türk Dili ve Edebiyâtı Akademisyeni olan Prof. Dr. Ali Alparslan`ın edebiyatımızın ve hat sanatının gelişimine olan katkılarının unutulmaması ve yapılan yayınlarla gündemde tutulması gerekmektedir.
İlginiz için teşekkür ediyorum.
Ben de teşekkür ediyorum İbrahim Ethem Bey.
Dr. Zübeyde Cihan Özsayıner
Dr. Zübeyde Cihan Özsayıner
İstanbul, Süleymaniye`de 01.09.1956 tarihinde doğdu.
İstanbul Anafartalar İlkokulu, Nişantaşı Kız Lisesi(ortaokul), Mecidiyeköy Lisesi`nde eğitim gördü.
İstanbul Ü niversitesi Edebiyat Fakültesi Türk İslam Sanatı Tarihi Bölümü`nden mezun oldu.
İstanbul Ü niversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde Sanat Tarihi dalında, yüksek lisans ve doktora yaptı.
1983 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü`ne bağlı, İstanbul Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğü`nün Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi`nde İdare Memuru olarak göreve başlamış, aynı müzede1984 yılında Araştırmacı olmuştur. 1991 yılından 2019 yılına kadar Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi`nde Müze (Şube Müdürü) Müdürü oldu. Temmuz 2017 tarihinden itibaren Vakıflar Halı Müzesi Şube Müdürlüğüne de vekâlet etmiştir.
2006 yılından beri, İstanbul Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğü, Kaçakçılıkla Mücadele Birim Sorumlusu olarak çalışmış, müzayedeye çıkan vakıf eserlerini tespit ederek, kuruma geri alınmasını sağlamıştır. Temmuz 2005 yılında Sinan Paşa Camisinden çalınan Vakıf Kültür Varlığını (2 adet tombak Şamdan) müzayede kataloğundan tespit edip, geri aldığı için, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından '1 Maaş İkramiye' ile ödüllendirilmiştir.
Mayıs 2011 tarihinde, İstanbul 1. ve 2. Bölge Müdürlüklerinin koordinesinde, 'İstanbul Camilerinden Çalınan Vakıf Kültür Varlıkları 'konulu sempozyum düzenleyerek, yurt içi ve yurt dışından gelen bilim insanlarının bu konudaki ilmi makalelerini yayına hazır hale getirmiştir.
Milli ve Uluslar Arası Kongrelere, Bilim Kurulu Ü yesi ve konuşmacı olarak katılmıştır. Antik Dekor, Art Dekor, İlgi, Antika, Sanat Tarihi Araştırmaları, Art &ndash Sanat, Vakıflar Kültür ve Sanat Dergilerinde makaleleri yayınlanmıştır.
'Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi`nde Bulunan Bezemeli Kur`an-ı Kerimler' kitabı (1999) yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü yayını olarak, 'Miras: Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi Koleksiyonundan Seçmeler' kitabı ise, (2010) yılında, İstanbul 2010 İstanbul Kültür Başkenti Ajansının yayını olarak basılmıştır.
Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından sipariş edilen 'The Eşrefoğlu Mosque İn Beyşehir' isimli kitabı, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından basılacaktır.
(2008-2011) yılları arasında, Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı, İstanbul V Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunda, 'Sanat Tarihi Ü yesi' olarak çalışmıştır.
2014 Güz- 2015 Bahar döneminde, İstanbul Esenyurt Ü niversitesi, Mimarlık ve Mühendislik Fakültesi, İçMimarlık ve Mimarlık Bölümlerinde 'Sanat Tarihi' ve 'Mimarlık Tarihi 'dersleri vermiştir.
İstanbul Adliyesi, Adalet komisyonunda, Geleneksel Türk El Sanatları' ve 'Mimarlık Tarihi' konularında Bilirkişilik yapmaktadır.
Vakıflar Genel Müdürlüğü, İstanbul Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğü, Kültür Tescil ve Müzeler Şube Müdürü görevinden, 01.09.2021 tarihi itibariyle emekli olmuştur.
Bekârdır.
Ya Hazret-i Ali Alparslan. Celi talik hat: Mahmut Şahin
