Dünyanın en yoğun Müslüman nüfusuna sahip Endonezya’da, Ramazan Bayramı yeni tip koronavirüs (Kovid-19) tedbirleri gölgesinde karşılandı. Ülkede yaşayan Müslümanlar, salgın tedbirleri kapsamında, başlıca vakaların yoğun olduğu bölgelerde bayram namazını çoğunlukla evde kıldı. Merkezi hükümetin ülke geneli için bayram namazını ''evde kıl'' çağrısına rağmen vakaların az olduğu bölge idareleri mesafe ve maske gibi çeşitli önlemlerle cami ve açık alanlarda cemaatle bayram namazı kılınmasına izin verdi. Resmi bayramlaşma programlarının iptal edildiği ülkede yetkililer, halktan bayram süresince, aile, akraba, komşu ve arkadaş ziyaretinin yanı sıra sarılma ve tokalaşma gibi yakın temastan da kaçınılmasını istedi. Öte yandan dini kurumlar, bayram öncesi, bayram namazının evde cemaatle veya münferit olarak nasıl kılınacağına ilişkin bilgilendirmelerde bulundu. Endonezya’da bugüne kadar 21 bin 745 kişi Kovid-19'a yakalanırken, hayatını kaybedenlerin sayısı 1351'e ulaştı, 5 bin 249 kişi iyileşti. Malezya Malezyalı Müslümanlardan bazıları bayram namazını evde aileleriyle birlikte kılarken, ülke genelindeki camilerde bayram namazı, cami görevlileri ve sınırlı sayıda cemaatle eda edildi. Başkent Kuala Lumpur'daki Al Ghufran Camisi'nde bayram namazı, cami görevlileri ve önceden davet edilen 30 kişilik cemaatle sosyal mesafe kurallarına riayet edilerek kılındı. Cami girişlerinde maske ve el dezenfektanları bulunurken, giriş yapanların ateşi ölçüldü. Namazın ardından cemaat, tokalaşmadan bayramlaşarak evlerine döndü. Malezya'da eyalet yönetimlerinin aldığı karar uyarınca 15 Mayıs'tan itibaren camiler, cuma namazları için sınırlı cemaat katılımı şartıyla yeniden açılmıştı. Hükümetin Kovid-19 salgınına karşı 18 Mart'ta ilan ettiği kısmi sokağa çıkma yasağı nedeniyle ülke genelindeki camiler ibadete kapatılmıştı. Pakistan Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını önlemleri kapsamında getirilen kısıtlamalar nedeniyle uzun süredir camilere gidemeyen halk, bayram namazı için ülkenin sembollerinden başkent İslamabad'daki Faysal Camisi'ne akın etti. Hükümetin aldığı karar nedeniyle bayram namazı yalnızca yarım saat sürerken, toplu bayramlaşmanın yasak olduğu camide saflara sosyal mesafe kuralı gözetilerek duruldu. Maskesiz girişin yasak olduğu caminin dışında seyyar satıcılar maske satarken, namaz sonrası alınan yasak kararının aksine bayramlaşma gerçekleşti. Ülkede mart ayında getirilen cemaatle namaz kılma yasağı iki hafta önce kaldırılmış, camilere ateşi yüksek olanlar, maskesiz kişiler ve 65 yaş üstünün alınmaması kararlaştırılmıştı. Camilerdeki halıların kaldırılması ve sosyal mesafe kurallarına uyularak saf oluşturulması kararı da alınırken bayram namazının yalnızca yarım saat sürmesi gerektiği vurgulanmıştı. Afganistan Afganistan'da halk, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınına rağmen Ramazan Bayramı dolayısıyla bayram namazını kılmak için camileri doldurdu. Kovid-19 vaka sayısının gün geçtikçe arttığı ülkede Ramazan Bayramı dolayısıyla halk, sabah erken saatlerde başkent Kabil olmak üzere, pek çok bölgede camilere akın etti. Halk, kuzeydeki Mezar-ı Şerif kentindeki Ravza-i Şerif Camisi'nde bayram namazını kıldı. Her sene geleneksel olarak bayram namazına katılarak halka hitap eden yerel yöneticiler ise Kovid-19 nedeniyle bayram namazına iştirak etmedi. Yüzlerce kişinin katıldığı namazdan sonra okunan hutbede birlik ve beraberliğin yanı sıra ülkede barışın önemi vurgulandı. Ayrıca Kovid-19 salgınının insanlığın üzerinde hızlı bir şekilde etkisini kaybetmesi için dua edildi. Sıkı güvenlik önlemleri altında kılınan bayram namazı sonrası halk, Kovid-19 salgını nedeniyle geleneksel hale gelen ve yıllardır devam eden bayramlaşma törenine katılmadı. KKTC Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde (KKTC) Ramazan Bayramı namazı, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) tedbirleri kapsamında sosyal mesafeye uyularak kılındı. Ülkede toplu ibadetle ilgili yasaklar bugün kalkarken, tüm camilerde bayram namazı eda edildi. Bayram namazında teşrik tekbirleri, hutbe ve dualar okundu. Müslümanlar, namaz sonrasında Kovid-19 tedbirleri nedeniyle sarılarak ve temas kurarak bayramlaşmadı. Cami girişlerinde cemaate dezenfektan jel verilirken, camiye gelenlerin maske taktığı ve kendi seccadelerini getirdiği görüldü. Camilerde Kıbrıslı Türklerin yanı sıra KKTC'de yaşayan çeşitli ülkelerden gelen Müslümanlar da yerini aldı. KKTC Başbakanı Ersin Tatar, namazı Lefkoşa'daki Hz. Ebubekir Camii'nde kıldı. Tatar, burada yaptığı açıklamada, KKTC ve Türkiye'deki halk ile tüm İslam aleminin Ramazan Bayramı'nı kutladı. "Daha güzel günler bizim için gelecek" Bu bayramın önemine dikkati çeken Tatar, "Kovid-19'a karşı mücadelede KKTC ve Türkiye'de gösterilen başarı önemlidir. Halkımızın sağlığı ve esenliği için bu mücadeleyi sürdürüyoruz, tedbirlerle bu bayramı kutluyoruz. Daha güzel günler bizim için gelecek." dedi. Tatar, bu coğrafyada önemli bir mücadele içerisinde olduklarını vurgulayarak, "Kıbrıs Türk halkı, her zaman olduğu gibi, Anavatan Türkiye'nin de desteğiyle burada daha güvenli, refah ve esenlikli bir yaşam için mücadelemizi sürdürmektedir." diye konuştu. Başbakan Tatar, tüm basın mensupları ve Anadolu Ajansı ailesinin de bayramını kutladı. Gürcistan Dünyayı etkisi altına alan yeni tip koronavirüs (Kovid-19) nedeniyle olağanüstü hal ve sokağa çıkma yasağının sona erdiği Gürcistan'ın başkenti Tiflis'teki Müslümanlar, bayram namazını Tiflis Cuma Camisi'nde kıldı. Ramazan Bayramı'nın ilk gününde camiye akın eden Gürcistan, Türkiye ve Azerbaycan ile farklı etnik kökenlerden Müslümanlar, Kovid-19 salgınıyla mücadele çerçevesinde maske takarak ve sosyal mesafe koruyarak bayram namazını eda etti. Kerkük Irak'ın Kerkük kentinde yaşayan Müslümanlar, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle camilere alınmadıkları için Ramazan Bayramı namazını kentteki Tokatlı camisi önünde kıldı. Müslümanlar, yanlarında getirdikleri hasır ve seccadeleri cami önünde yere sererek, bayram namazını eda etti. Kentin Musalla semtindeki Tokatlı Camisi'ne bayram namazı kılmak için gelen Müslümanlar cami önünde hep birlikte saf tuttu. Tokatlı Camisi İmamı Şeyh Hişam Avcı, yaptığı açıklamada, dünyayı etkisi altına alan yeni tip koronavirüs nedeniyle camilerin ibadete kapatılmasının üzücü olduğunu belirtti. Avcı, salgının bir an önce son bulması ve camilerin yeniden ibadete açılması için dua etti. Bayram namazı için cami önüne gelen Murat Küçük, dünya ve Irak'ta bir an önce hayatın normale dönmesi dileğinde bulundu. Kerkük'te salgın nedeniyle ilk olarak 16 Mart'ta sokağa çıkma yasağının ilan edilmesiyle camiler de ibadete kapatılmıştı. İsveç İsveç'in başkenti Stockholm'de yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle Müslümanlar bayram namazını futbol sahasında kıldı. Ramazan Bayramı'nın ilk gününde diğer ülkelerde olduğu gibi Stockholm'de de yeni tip koronavirüs salgını nedeniyle camilerde bayram namazı eda edilmedi. Göçmenlerin yoğun bulunduğu Stockholm'un Bredeng semtinde bayram namazını kılmak isteyen Müslümanlar yan yana iki futbol sahasında saf tuttu. Sosyal mesafeye dikkat eden Müslümanlar, İsveç Sağlık Genel Müdürlüğünün 50 kişiyi aşmayan tavsiyesine uydu. Namazın ardından Müslümanlar buruk şekilde bayramlaşarak, evlerine döndü. Öte yandan, Halk Sağlığı Müdürlüğünün açıkladığı rakamlara göre, 10 milyon nüfuslu İsveç'te Kovid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı 3 bin 992'ye, virüsü taşıyanların sayısı da 33 bin 188'e yükseldi. Salgında 23 Türk vatandaşının hayatını kaybettiği öğrenildi. Batı Trakya Batı Trakya'da yaşayan Müslüman Türk azınlığı, Ramazan Bayramı namazını yeni tip koronavirüs (Kovid-19) tedbirlerine ilişkin yönetmelik uyarınca hazırlanan bazı camilerde kıldı. Gümülcine’deki tarihi Eski Cami'de, namaz kılınacak yerler sosyal mesafe kuralına göre belirlenerek bantlarla işaretlenirken girişte dezenfektan, maske, galoş ve ayakkabıların konulacağı naylon poşetler bulunduruldu. Kurallar nedeniyle camiye kısıtlı sayıda kişi alınması nedeniyle bayram namazı dışarıda bekleyen vatandaşlar için ikinci kez kılındı. Gümülcine seçilmiş Müftüsü İbrahim Şerif'in namaz öncesi vaaz verdiği Eski Cami’de Türkiye'nin Gümülcine Başkonsolosu Murat Ömeroğlu bayram namazını vatandaşlarla birlikte eda etti. Bu arada, Türkiye'nin Gümülcine Başkonsolosluğunda düzenlenen geleneksel halka açık bayram tebriği salgına karşı alınan tedbirler nedeniyle bu yıl yapılmadı. Balkanlar Balkan ülkeleri Bosna Hersek, Sırbistan, Karadağ, Hırvatistan, Kuzey Makedonya ve Arnavutluk'ta yaşayan Müslümanlar, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) tedbirleri kapsamındaki kurallar çerçevesinde, Ramazan Bayramı namazı için camilere akın etti. Dünyayı etkisi altına alan Kovid-19 salgını nedeniyle Balkanlar'da sosyal mesafe kuralına uygun kılınan bayram namazı, Kosova ve Slovenya'daki camilerde ise kılınmadı. Bu yıl salgın nedeniyle buruk bir bayram yaşayan Bosna Hersek'in başkenti Saraybosna'daki tarihi Gazi Hüsrev Bey Camisi'ne gelen Müslümanlar, bayram namazını kılmak için toplandı. Bosna Hersek İslam Birliği (Diyanet İşleri) Başkanı Husein Kavazovic'in kıldırdığı namaza koronavirüs tedbirleri çerçevesinde sınırlı sayıda cemaat katıldı. Balkanlar'ın en küçük ülkesi Karadağ'ın başkenti Podgorica'daki Osmanagic Camisi'nde toplanan Müslümanlar, kılınan bayram namazının ardından sosyal mesafe kurallarına uygun şekilde bayramlaştı. Sırbistan'ın başkenti Belgrad'daki tek cami olan Bayraklı'da da bayram namazı sınırlı katılımla kılındı. Hırvatistan'ın başkenti Zagreb ile aynı adı taşıyan camiye gelen Müslümanlar bayram namazının ardından dua etti. Kuzey Makedonya, Arnavutluk ve Kosova Sokağa çıkma yasağı nedeniyle sabah namazının evlerde kılındığı Kuzey Makedonya'da Müslümanlar bayram namazı için camilere akın etti. Kuzey Makedonya İslam Birliği'nin (Diyanet İşleri) kararı ile bayram namazı öncesinde ülke genelinde camilerde selalar okundu. Başkent Üsküp'teki Mustafa Paşa Camisi'nde İslam Birliği Başkanı Süleyman Recepi ve Üsküp Müftüsü Kenan İsmaili yanı sıra vatandaşlar Türkiye'nin Üsküp Büyükelçiliği Din Hizmetleri Müşaviri Murat Alkan'ın kıldırdığı namazda saf tuttu. Bayram namazı hutbesini Recepi adına, Üsküp Müftüsü İsmaili Türkçe, Arnavutça ve Makedonca olmak üzere üç dilde okudu. Kuzey Makedonya'da Ramazan Bayramı'nda bugün yerel saatle 11:00'den, 26 Mayıs salı günü saat 05:00'a kadar sokağa çıkma yasağı uygulanacak. Arnavutluk'ta da Müslümanlar bayram namazını kılmak için camilere gitti. Ramazan Bayramı merkezi töreni belirli kurallara uyularak başkent Tiran'daki Mahmut Ağa Kokonozi Camisi'nde düzenlendi. Kosova’da ise Kovid-19 salgınının yayılmasını önlemek amacıyla Kosova İslam Birliği'nin aldığı karar ile bayram namazı kılınmadı. Başkent Priştine'deki Sultan Mehmet Fatih Camisi'nde Kosova İslam Birliği (Diyanet İşleri) Başkanı Naim Ternava ve bir grup görevlinin katılımıyla vaaz ve tekbir ile salavatlardan oluşan program icra edildi. Kazakistan Kazakistan'da Müslümanlar, Ramazan Bayramı'nı yeni tip koronavirüs (Kovid-19) nedeniyle evlerinde kutluyor. Salgın nedeniyle camilerde bayram namazının kılınmadığı ülkede bayram kutlamaları evlerde yapılıyor. Başkent Nur Sultan sokaklarında ve halka açık alanlarda kalabalık gözlemlenmiyor. Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, kutlama mesajında, Ramazan Bayramı'nın iyimserlik, huzur, yenilenme ve kendini geliştirme ruhuyla dolu kutsal ramazan ayının devamı olduğunu belirtti. İnsanlık, duyarlılık, alçakgönüllülük ve saygılı olmanın halkın kişiliğinin temelini oluşturduğuna işaret eden Tokayev, "Biz bunları genç nesle sarsılmaz yaşam prensibi olarak aşılamalıyız." ifadesini kullandı. Kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, mesajında, İslam'ın barış, birlik ve istikrara çağırdığına işaret ederek "Bu değerler sadece Müslümanlara ait değil. Ramazan Bayramı, dini ne olursa olsun tüm Kazakistanlıları birleştiriyor." değerlendirmesini yaptı. Kazakistan Müslümanları Dini İdaresi Başkanı Baş Müftü Hacı Naurızbay Taganulı da mesajında, bu yıl karantinanın Müslümanların iyi işler yapmasına engel olmadığını belirterek camilerin 100 bine yakın düşük gelirli aileye yardım ettiğini ve gıda paketleri dağıtıldığını kaydetti. Danimarka Danimarka’da bazı camilerde, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle alınan önlemlere uygun olarak bayram namazı kılındı. Başkent Kopenhag’ın yaklaşık 45 kilometre kuzeyindeki Helsingör şehrinde Danimarka İslam Toplumuna bağlı Merve Camisi’nde Ramazan Bayramı namazı eda edildi. Kovid-19 tedbirleri kapsamında cemaat kayıt altına alındı ve ellerini dezenfekte ederek camiye girdi. Camide tuvaletler kapalı tutuldu ve cemaat seccadesini evden getirdi. Sosyal mesafe korunarak kılınan namaza her yaştan ve farklı milletten Müslümanlar katıldı. Bayram hutbesi Türkçenin yanı sıra Danca da okundu. Geleneksel bayramlaşma olmaması nedeniyle Müslümanlar, ellerini kalplerine götürerek ve sosyal mesafeyi koruyarak birbiriyle bayramlaştı. Danimarka’da 10’dan fazla kişinin bir arada toplanma yasağı ibadethanelerde geçerli olmamasına rağmen, bina dışında geçerli olması nedeniyle, bayram namazının bitiminde cemaat sırayla dışarıya çıktı. Ülkede Türklere ait Danimarka İslam Toplumuna bağlı camilerin yanı sıra Danimarka İslam Kültür Merkezleri Birliği camileri ile Danimarka Türk Diyanet Vakfına (DTDV) bağlı bazı camilerde bayram namazı kılındı. Normal hayata dönüşte ikinci aşamanın hayata geçirildiği Danimarka’da son açıklanan rakamlara göre bugüne kadar Kovid-19 bağlantılı 561 ölüm gerçekleşti. Almanya Almanya'da Müslümanlar, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle alınan önlemlere uygun şekilde camilerin yanı sıra stadyumlar, spor salonları ve açık alanlarda bayram namazlarını kıldı. Genel merkezi Köln kentinde bulunan Diyanet İşleri Türk İslam Birliği (DİTİB) bünyesindeki Köln Merkez Camisi'nde cemaatin yoğun ilgisine cevap verebilmek için bayram namazı iki kez kılındı. Türkiye'nin Köln Başkonsolosu Ceyhun Erciyes'in de katıldığı namaz öncesi camide yere sosyal mesafe kuralını gösteren bantlar yapıştırıldı. Cami girişinde cemaatin irtibat bilgileri kayıt altına alındı. Ellerini dezenfekte eden cemaat, girişte verilen maskeleri takarak namazlarını kıldı. Stadyumdaki namaza 1500 kişi katıldı Almanya'nın Herne kentinde bölgesel ligde (Landesliga) mücadele eden Herne Fırtınaspor'un organizasyonuyla bayram namazı stadyumda kılındı. Tüm cemiyetleri bir araya getiren ve sosyal mesafe kuralına uyulan bayram namazına yaklaşık 1500 kişi katıldı. Herne Fırtınaspor Sosyal Faaliyetler Başkanı Ekrem Bakır, bünyelerinde 12 takım ve 320 sporcu olduğunu ifade ederek, "Bugün maçlarımızı yaptığımız stadyumda tüm cemiyetlerden cemaatimiz bir arada bayram namazını eda ediyoruz. Bize bu organizasyonda yardımcı olan şehrimizin yerel yöneticilerine ve kolluk güçlerine teşekkür ediyoruz." dedi. Stadyumda bayram namazı Düsseldorf kenti yakınlarındaki İslam Toplumu Milli Görüş (IGMG) teşkilatına bağlı Willich Camisi'nde bayram namazı, belediye tarafından tahsis edilen stadyumda kılındı. Kovid-19 tedbirleri çerçevesinde abdestini alıp, seccade ve maskesiyle geldiği stadyumda cemaat sosyal mesafe kuralına uyarak namazlarını eda etti. IGMG Willich Şube Başkanı Kerim Işık, virüs salgını esnasında şehirde yaptıkları güzel faaliyetlere karşılık olarak, belediye başkanının girişimiyle namaz için stadyumun tahsis edildiğini söyledi. Mevlana Camisi'nde 4 kez kılındı Başkent Berlin'deki Mevlana Camisi'nde bayram namazı, cami görevlileri ve namaz kılmak için kayıt yaptıran vatandaşlarla sosyal mesafe kurallarına riayet edilerek kılındı. Çok sayıda Müslüman'ın yaşadığı şehirde, cemaatin kalabalık olması nedeniyle camide bayram namazı 4 kez kılındı. Rusya Rusya’nın başkenti Moskova’da Ramazan Bayramı namazı yeni tip koronavirüs (Kovid-19) önlemleri nedeniyle sınırlı cemaat ile kılındı. Moskova Merkez Camisi'nde, salgın tedbirleri çerçevesinde sadece din görevlilerinden oluşan cemaat bir araya geldi. Rusya Federasyonu Müslümanları Dini İdaresi ve Müftüler Konseyi Başkanı Ravil Gaynuddin, hutbe konuşmasında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya Başbakanı Mihail Mişustin ve Moskova Belediye Başkanı Sergey Sobyanin’in Rusya’daki Müslümanlara yönelik Ramazan Bayramı mesajını da okudu. Ardından din görevlileri maskelerini takarak, sosyal mesafe kurallarına uygun biçimde bayram namazını kıldı. Ramazan Bayramı namazı ve hutbe Rossiya-1 kanalından canlı olarak yayımlandı. Ülkede camiler salgın nedeniyle kapalı olduğu için Müslümanlar bayramı evlerinde karşıladı. Özbekistan Özbekistan’da, Ramazan Bayramı yeni tip koronavirüs (Kovid-19) nedeniyle evlerde kutlanıyor. Koronavirüs nedeniyle alınan tedbirler kapsamında cuma ve toplu namazların yanı sıra bayram namazının kılınmadığı ülkede, vatandaşlar bayramı evlerinde aileleriyle geçiriyor. Bayram günlerinde sokaklarda geleneksel bayram şekeri satıcılarının da bu bayramda evlerinde kalarak tezgahlarını açmadığı gözlemlendi. Belirli saatlerde sokağa çıkma yasağının uygulandığı ülkede halk, evlerinin yakınındaki marketlerden aldıkları bayram şekeri ve hediyelerle çocukları sevindiriyor. Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev da bayram kutlama mesajında, iyilik, hayır, sahavet ve sevgi ayı olarak çok ayrı bir yere sahip ramazan ayında birbirlerini destekleme, muhtaçlara yardım etme gibi hayırlı işlerin her zamankinden daha belirgin şekilde yapıldığını kaydederek, mert ve metanetli Özbek halkının koronavirüs salgını ve doğal afetler gibi diğer sınavların ortaya çıktığı günümüzde, paniğe kapılmadığını, askine birleşerek, birbirine destek olduğunu ve yüksek insanilik örneği sergilediğini vurguladı. Mirziyoyev, diğer ülkeler gibi ülkesinin de salgınla ilgili zorlu dönemden geçtiğini belirterek, "Günümüzdeki bu zorluklar da elbette geçecektir, daha nice mutlu günleri, bayramları birlikte kutlayacağız. Her türlü zorluğu çalışma, metanet ve sabırla yenen halkımız, bu sınavlardan daha güçlü ve kudretli olarak çıkacaktır." ifadesini kullandı. İTTİFAK-AA