Suriye'de Beşşar Esed rejiminin, başkent Şam'ın merkezinin 10 kilometre doğusunda yer alan Doğu Guta bölgesinin Duma ilçesinde 7 Nisan 2018'de kimyasal silahla 78 sivili öldürdüğü katliamın üzerinden 3 yıl geçti. Duma'daki kimyasal silahlı saldırı, yaklaşık 5 yıl boyunca rejim ve destekçilerinin yoğun ablukasına maruz kalan Doğu Guta bölgesindeki zorunlu tahliyelerin yaşandığı sırada gerçekleşti. Hafızalardan silinmeyen katliamda, çoğu kadın ve çocuk yüzlerce sivil de zehirli gazlardan etkilenerek tedavi gördükten sonra evlerini terk etmek zorunda kaldı. Rusya, katliamdan 5 gün sonra rejim güçlerinin Duma ve Doğu Guta'nın tümünde kontrolü ele geçirdiğini duyurmuştu. ABD, İngiltere ve Fransa Duma'daki kimyasal silah saldırısından bir hafta sonra Şam, Hama, Humus, Dera ve Süveyda'daki rejim güçlerine ait bazı askeri noktalara hava saldırıları düzenlemişti. Kimyasal Silahları Yasaklama Örgütü (KSYÖ), 1 Mart 2019'da Duma'da kimyasal silah kullanıldığını teyit ederken ancak savaş suçlusu rejim için uluslararası mahkemelerce henüz yargı süreci başlatılamıyor. Halihazırda Esed rejimi, 10. yılını geride bırakan iç savaşta işlediği savaş suçlarından Uluslararası Ceza Mahkemesine (UCM) üye olmadığından ve BMGK toplantılarında Rusya ve Çin tarafından korunmasından dolayı hukuk önünde hesap vermekten kurtuluyor. Nitekim BMGK toplantılarında rejim lehine toplam 16 kez veto kullanan Rusya ve Çin, kimyasal silah saldırılarını konu alan oturumlarda ise 6 kere yine rejimi koruyacak biçimde bu hakka başvurdu. Esed rejimi 217 kez kimyasal silah kullandı Sivillere yönelik hak ihlallerini belgeleyen Suriye İnsan Hakları Ağı (SNHR), Duma katliamının yıl dönümüne ilişkin hazırladığı raporu AA muhabiriyle paylaştı. Ağın raporuna, Esed rejiminin Suriye'de iç savaşın başlamasının ardından muhaliflerin kontrolündeki yerleşimlere 217 kez kimyasal silah saldırısı gerçekleştirdiği hatırlatıldı. Rejimin Doğu Guta katliamından sonra da kimyasal silahlı saldırılarına devam ettiğinin altını çizen raporda, rejim güçlerinin söz konusu saldırıdan sonra da bu yolla sivilleri hedef aldığı anımsatıldı. İlk kimyasal silahlı saldırısını Aralık 2012 yılında Humus'un Beyyada semtinde gerçekleştiren rejim, en son saldırısını ise 19 Mayıs 2019'da Lazkiye'ye bağlı Kebine köyüne düzenledi. En çok Şam ve kırsalı hedef alındı Esed rejiminin iç savaş boyunca kimyasal silah kullanımının illere göre dağılımına yer verilen raporda, başkent Şam ve kırsalının en çok saldırıya maruz kalan bölge olduğu ifade edildi. Buna göre, Şam ve kırsalındaki bölgeler 102, İdlib 45, Hama 30, Halep 26, Humus 7, Dera 3, Deyrizor 3, Lazkiye ili ise 1 kez kimyasal silahlarla bombalandı. SNHR, bu saldırılarda ölenlerden 1500'den fazlasının kimlik bilgilerini kaydettiklerini açıkladı. Hafızalara kazınan diğer kimyasal silah saldırıları Esed rejimi, ilk büyük kimyasal silahlı katliamını 21 Ağustos 2013'te başkent Şam'ın Doğu Guta bölgesinde yapmıştı. Uluslararası camianın gündemine oturan katliamda bin 400'ün üzerinde sivil hayatını kaybetmişti. Dönemin ABD Başkanı Barack Obama, daha önce Suriye'deki kırmızı çizgisini kimyasal silah kullanımı olarak açıklamış olsa da ABD ve Rusya, alternatif bir çözümde uzlaşmıştı. Kimyasal Silahları Yasaklama Örgütüne (KSYÖ) devredilen süreçte, rejimin tüm kimyasal stokunu imha etmesi istendi. KSYÖ, 19 Ağustos 2014'te bu sürecin tamamlandığını duyurmuştu. Ancak zehirli kimyasal gazlarla saldırılar düzenlemeye devam eden rejim güçleri, 4 Nisan 2017'de İdlib'in Han Şeyhun ilçesinde sivilleri kimyasal silah saldırısıyla hedef alarak, bu silahtan vazgeçmediğini gösterdi. Söz konusu katliamda 100'den fazla sivil ölmüş, 500'den fazla sivil de gazdan etkilenerek yaralanmıştı. Birleşmiş Milletler ile KSYÖortak soruşturma misyonu (JIM), 19 Nisan 2017'de Han Şeyhun'da sarin gazı kullanıldığını, 27 Ekim 2017'de de saldırının rejim tarafından düzenlendiğini teyit etmişti. AA, Haziran 2017'de kimyasal silahlı katliama ilişkin tanık ifadeleri ve görsellerin yer aldığı dosyayı, KSYÖ, BM Uluslararası Bağımsız Suriye Araştırma Komisyonu ve UCM teslim etmişti. 7 Nisan 2017'de ise ABD, rejimin, kimyasal bombalarını taşıyan uçaklarının havalandığı Şayrat Hava Üssü'nü füzelerle vurarak sınırlı bir müdahalede bulunmuştu. Han Şeyhun ilçesi, Ağustos 2019'da Rusya'nın yardımıyla Esed rejimi güçlerinin eline geçmişti. İTTİFAK - AA