Mark Zuckerberg ve 3 arkadaşının 4 Şubat 2004'te Harvard Üniversitesi'ndeki yurt odasında kurduğu Facebook, bugün 3 milyara yakın aktif kullanıcısıyla dünya çapında en çok kullanılan sosyal platform olmaya devam ediyor. WhatsApp ile Instagram gibi popüler uygulamaları da bünyesine katarak yıllar içinde hızla büyüyen şirket, bugün yaklaşık 400 milyar dolarlık piyasa değerine sahip bulunuyor. İmaj değişikliğine giderek 2021'de yoluna 'Meta' ismiyle devam etme kararı alan şirket, yıllar içinde yaşanan skandalların, veri güvenliği, rekabet ihlalleri ve sansüre ilişkin eleştirilerin gölgesinde yeni kimlik arayışını sürdürüyor. Şirketin, özellikle genç kullanıcılarını kaybetmeye başlamasının ardından ortaya koyduğu metaverse vizyonu ise uygulanabilirliği açısından şüpheyle karşılanıyor. Son dönemde hisse değerindeki tarihi düşüşler ve işten çıkarma kararlarıyla gündeme gelen Facebook'un yaşadığı kimlik krizinin Zuckerberg'e milyarlarca dolara mal olduğu belirtiliyor. Kurulduğu günden bu yana 90'dan fazla şirketi bünyesine kattı Mark Zuckerberg, Eduardo Saverin, Dustin Moskovitz ve Chris Hughes'ın ilk olarak sadece Harvard Üniversitesi öğrencileri için kurduğu Facebook, herkesin üye olabileceği bir formata sahip hale gelmesiyle 2006'dan itibaren kullanıcı sayısında kırılma yaşadı. Bu tarihten itibaren sitenin kullanıcı sayısı hızla artarken, şirket, sosyal ağ platformunun yanı sıra 'Facebook Messenger', 'Facebook Watch', 'Facebook Portal ve 'Facebook Marketplace' gibi başka ürünler ve hizmetler sunmaya başladı. Bugün dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 37'sinin kullandığı Facebook, 2012'de halka arz edilirken, kurulduğu günden bu yana 90'ı aşkın şirketi bünyesine kattı. Bu şirketler arasında en öne çıkan alımlar ise Instagram ve WhatsApp oldu. Facebook, 2012'de fotoğraf ve video paylaşma uygulaması olan Instagram'ı 1 milyar dolara satın alırken, 2014'te anlık mesajlaşma uygulaması WhatsApp için 19 milyar dolar ödedi. Şirketin geliri 2022'de 116,6 milyar dolar olarak kaydedildi. Şirketin geçen yıl gelirinde yaşanan yüzde 1'lik düşüş dikkati çekerken, 2021'deki geliri 117,9 milyar dolar olmuştu. Son 10 yılı aşkın süredir tartışmaların odağında Halka arzının ardından geçen 10 yılı aşkın sürede birçok skandal ve eleştiriyle karşı karşıya kalan Facebook'un yaklaşık 700 bin kullanıcısı üzerinde haberleri olmadan psikolojik bir test uyguladığı 2014'te ortaya çıkarken, 2018'de de veri skandalı patlak verdi. Merkezi Londra'da bulunan Cambridge Analytica adlı veri analiz firmasının, 87 milyon Facebook kullanıcısının hesaplarından izinsiz topladığı kişisel verileri, ABD'de Kasım 2016'da yapılan başkanlık seçimleri ile İngiltere'de Haziran 2016'da gerçekleşen Avrupa Birliği (AB) referandumunu etkilemek için kullandığına dair suçlamalar, küresel ölçekte bir krize yol açtı. ABD Federal Ticaret Komisyonu da (FTC) 2019'da Facebook'u, veri ihlali nedeniyle 5 milyar dolarlık rekor para cezasına çarptırdı. Rekabet ihlallerine yönelik tartışmaların da odağında olan Facebook hakkında, ABD ve AB'de 'tekelcilik' soruşturmaları açıldı. ABD'de 2019'da New York Başsavcılığı öncülüğünde 8 eyalet, Facebook hakkında tekelcilik soruşturması başlatırken, 2020'de 46 eyalet ve ABD Federal Ticaret Komisyonu, 'tekelcilik ve rekabeti imkansız hale getirmekle' suçlanan şirkete iki dava açtı. AB de 2021'de ürün alışveriş hizmeti Facebook Marketplace'e ve seri ilanlarına yönelik rekabet soruşturması başlatıldığını duyurdu. Facebook muhbiri olarak 2021'de ortaya çıkan şirketin eski çalışan Frances Haugen ise sosyal medya devinin kamu yararı ile şirket karı arasında bir çatışma olduğunda kendi çıkarını seçtiğini iddia etti. Haugen, şirketin karından vazgeçmemek için çocuklara ve gençlere zarar veren özelliklerini kamuoyundan bilerek sakladığını ve demokrasiye zarar verdiğini savundu. Metaverse atılımıyla yeni bir yola girdi Yaşanan skandallar sonrası özellikle genç kullanıcılarını kaybetmeye başlayan Facebook, 2021'de metaverse vizyonunu ortaya koydu. Metaverse alanında peş peşe yaptığı atılımlarla dikkati çeken şirket, ismini de 'Meta' olarak değiştirdi. Meta Üst Yöneticisi (CEO) Zuckerberg, şirketi gelecek 5 yıl içinde bir sosyal medya firması olmaktan çıkararak bir metaverse şirketine dönüştürmeyi hedeflediğini açıkladı. Böylece şirket, metaverse ile aynı fiziksel alanda olmayan insanların oluşturabileceği ve keşfedebileceği bir dizi sanal alan sunma planına yönelik çalışmalarını hızlandırdı. Kimlik krizi Zuckerberg'e milyarlarca dolara mal oluyor Şirketin metaverse vizyonu büyük bir heyecan uyandırmasına rağmen uygulanabilirliğine şüpheyle bakılıyor. Meta'nın metaverse teknolojilerinin geliştirilmesinden sorumlu Reality Labs birimi 2022'de 13,7 milyar dolar zarar ederken, birimin zararlarının daha da artması bekleniyor. Facebook'un kimlik krizinin Zuckerberg'e milyarlarca dolara mal olduğu ancak gelecekte daha fazla gelir beklentisiyle Zuckerberg'in bunu sorun etmediği belirtiliyor. Yaşanan kayıplara rağmen metaverse projesine olan bağlılığını sürdüren Zuckerberg, insanların bundan on yıllar sonra geriye baktıklarında projenin önemini anlayacağını savunuyor. - 'Ekonomik zorluklar yaptığımız yatırımlar hakkında şüphe fırtınası yarattı' Geçen yıl zor bir dönem geçiren şirketin, hisse fiyatlarındaki düşüşe, işten çıkarmaya gitmek zorunda kalmasına ve metaverse vizyonunun uygulanabilirliğine dair tüm şüphelere rağmen planlarını değiştirmeyeceği belirtiliyor. Meta'nın üst düzey yöneticilerinden Andrew Bosworth da Aralık 2022'de şirket çalışanlarıyla paylaştığı bir yazıda, şüphelerin Zuckerberg'i metaverse planından caydıramayacağını vurguladı. Kolay veya anlaşılır olacağını hiç düşünmediklerini ancak geçen yılın beklenenden daha zor geçtiğini belirten Bosworth, 'Dünya çapındaki ekonomik zorluklar, Meta'nın ana faaliyet alanı üzerindeki baskılarla birleştiğinde, yaptığımız yatırımlar hakkında mükemmel bir şüphe fırtınası yarattı. Bunlar, insanların geleceğe olan inancını gerçekten sınayan anlardır.' ifadelerini kullandı. Şirketin metaverse vizyonu konusunda bazı yatırımcılar temkinli davranırken, bazıları Meta'nın devam eden harcamalarını 'korkutucu' olarak nitelendiriyor. 19 yıllık tarihinde ilk kez toplu işten çıkarmaya gitti Öte yandan, yükselen enflasyon ve resesyon beklentileri teknoloji sektöründe endişelere neden olurken, Meta da ABD'deki diğer birçok teknoloji şirketi gibi maliyetlerinde düşüşe gitmek zorunda kaldı. Bu kapsamda şirket, geçen yıl 11 binden fazla çalışanını işten çıkaracağını duyurdu. Zuckerberg, Kasım 2022'de şirket çalışanlarıyla paylaştığı mesajda, isteğe bağlı harcamaları azaltarak ve işe alımlara 2023'ün ilk çeyreğine kadar ara vererek daha verimli bir şirket olmak için bir dizi ek adım attıklarını bildirdi. Kovid-19 salgınının başlangıcında dünyanın hızla çevrim içi hale geldiğini ve e-ticaretteki artışın büyük bir gelir artışına yol açtığını anımsatan Zuckerberg, birçok insanın bunun salgın sona erdikten sonra bile devam edecek kalıcı bir hızlanma olacağını tahmin ettiğini aktardı. Kendisinin de öyle düşündüğünü ve şirketin yatırımlarını önemli ölçüde artırma kararı aldığını belirten Zuckerberg, 'Ne yazık ki bu beklediğim gibi olmadı. Çevrim içi ticaret yalnızca önceki trendlere dönmekle kalmadı, makroekonomik gerileme, artan rekabet ve reklam kaybı da gelirimizin beklediğimden çok daha düşük olmasına neden oldu. Bunu yanlış anladım ve bunun sorumluluğunu alıyorum.' ifadelerini kullandı. Böylece Meta, 19 yıllık tarihinde ilk kez toplu işten çıkarmaya gitti. İTTİFAK-AA