25 Ekim 2017’de kurulan İYİ Parti'nin kurucu lideri Meral Akşener başkanlığında 2018'de girdiği ilk seçimde yüzde 10'a yakın oy almayı başardı. CHP'nin adaylarının İstanbul ve Ankara gibi şehirleri kazandığı yerel seçimlerde Mansur Yavaş ve Ekrem İmamoğlu isimlerinin sivrilmesinde İYİ Parti ve Akşener etkisi hayli öne çıkan unsurdu.
AK Parti ve Erdoğan eleştirisinde sert bir üslup takınan Akşener, siyasetlerin merkezine rejim değişikliğini koymasıyla desteğini artırmayı başardı. Meral Akşener parlamenter sisteme dönülmesi noktasında siyasetin lokomotifi oldu.
Peki İYİ Parti Meral Akşener'le başladığı gibi Akşener'in gidişiyle bitecek mi?
Başarısızlığı hür ve müstakil siyaset iddiasıyla aşma girişimi
Geride kalan yerel seçimler, İYİ Parti için 2023 seçimlerinde aldığı mağlubiyeti telafi etme fırsatı sunmanın yanı sıra "hür ve müstakil siyaset" iddiasının da sınanması açısından büyük bir öneme sahipti.
Partinin yerel seçim stratejisi, bu iddia üzerine şekillenmişti. Ancak, İYİ Parti'nin kuruluşundan bugüne miras kalan, 2023'te çözülemeyen veya görmezden gelinen sorunlar, yerel seçimlerde çok daha belirgin bir şekilde ortaya çıktı.
31 Mart'ta İYİ Parti'nin Türkiye genelinde yüzde 3,8 oy alarak sadece bir il ve 24 ilçe belediyesi kazanabilmesi, partinin içinde ve dışında stratejik tartışmalara neden oldu. Bu oy oranı, partinin birçok yerde CHP'yi desteklediği 2019 seçimlerinin altına düşmesiyle dikkat çekti. Parti içinde alınan kararlar ve yürütülen strateji, yeniden değerlendirme ve tartışma konusu haline geldi.
Akşener'e istifa çağrısı!
Tartışmaların ardından, seçimlerin hemen ardından İYİ Parti Ekonomi Politikaları Başkanı Bilge Yılmaz, Akşener'i istifaya çağırdı. Akşener, istifa etmedi fakat olağanüstü kongre kararı aldı. Bir hafta sonra, 27 Nisan'da gerçekleştirilecek kurultayda aday olmayacağını duyurdu.
Akşener'in yerine Müsavat Dervişoğlu
İYİ Parti’nin 5. Olağanüstü Kongresi’nde genel başkan seçilen Müsavat Dervişoğlu delegelere teşekkür ettiği konuşmasını “Herkes emin olsun, artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacak. Ne mutlu Türk’üm diyene!” diye bitirdi.
Dervişoğlu, Koray Aydın’dan 63 fazla oy alarak genel başkan seçildi. Dervişoğlu’nun Akşener’e çok yakın bir isim olarak öne çıktığına dikkat çekiliyor. Bu da beraberinde sonraki süreç için emanetçi başkan söylentilerinin dillendirilmesine neden oldu.
Peki İYİ Parti ve Akşener için sonrası olacak mı?
Merkez sağ parti hedefiyle yola çıkıldı!
İYİ Parti'nin kuruluş döneminde, merkez sağda bir boşluk olduğu düşüncesiyle bu boşluğu doldurma iddiasıyla ortaya çıktı. Başlangıçta kendisini merkez sağ parti olarak tanıtarak seçmenlere sunuldu.
Ancak, birçok MHP'li isim İYİ Parti'ye transfer edilmiş ve parti teşkilatlarında da MHP kökenli üyeler ağırlık oluşturmuştu. Bu durum, İYİ Parti'nin merkez sağ iddiasına rağmen "aşırı" milliyetçi bir parti teşkilatına sahip olduğu gerçeğiyle yüzleşmesi gerçeğini ortaya çıkardı.
MHP'nin Erdoğan'la yakınlaşması İYİ Parti'yi ortaya çıkardı
İYİ Parti'nin ortaya çıkış süreci bir bakıma MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli'nin Erdoğan ve AK Parti karşıtı sert söylemlerle örülü muhalif tutumunu bir tarafa bırakarak yakınlaşma yolunu seçmesiyle başladı.
İYİ Parti 2017’de temel olarak MHP lideri Devlet Bahçeli’nin muhalefet çizgisini terk ederek Cumhurbaşkanı Erdoğan’a destek vermesine tepki duyan ülkücülerce kurulmuştu.
Kuruluş aşamasında daha önce DYP ve ANAP’ta, hatta Aytun Çıray gibi hem DYP hem CHP’de siyaset yapan isimler katılmıştı.
Bunların öncesinde ise Meral Akşener'in Bahçeli'yi koltuğundan etmek üzere harekete geçmesi ve yaşanılan olaylı kurultay sürecine bir göz atmak gerekiyor.
MHP'nin kurultayına mahkeme engeli!
1 Kasım 2015 seçimlerinde MHP'nin oy oranın düşmesi sonrası Devlet Bahçeli'ye bayrak açan Meral Akşener, kurultay talep etti. Sonrasında yargı süreci yaşandı. Kurultay için tarih belirlendi. MHP kararı tanımadığı açıkladı.
Akşener, Eylül 2016'da partiden ihraç edildi. Aralık 2016'da ise mahkeme tarafından onanan ihraç kararı kesinleşmiş oldu.
Tüm bu süreçte Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın MHP'yi Akşener'e kaptırmamak için Devlet Bahçeli'ye her türlü desteği sağladığı gündeme geldi. Kulislerde konuşulan ise kurultayın mahkeme eliyle engellendiği oldu.
MHP'ye başkan olamayınca İYİ Parti'yi kurdu
Meral Akşener, nisan ayındaki anayasa değişikliği referandumu sırasında 'Hayır' için kampanya yürüttü ve MHP'den ayrılan bazı muhalif isimlerle birlikte yeni bir siyasi parti kuracağını açıkladı.
İYİ Parti girdiği ilk seçimde yüzde 10'a yakın oy aldı
25 Ekim 2017’de kurulan İYİ Parti 24 Haziran 2018’de katıldığı seçimlerde yüzde 10’a yakın oy alıp 43 milletvekili kazandı.
Partinin kuruluş aşamasında “eşitler arasında birinci” mantığı güdülese de Meral Akşener kısa sürede bir lider olduğunu ortaya koymayı bildi.
Akşener hep oyun kurucu olmaya çalıştı zaman zaman bunu da başardı. Abdullah Gül’ün Millet İttifakı’nın çatı adayı olmasına karşı çıkarak cumhurbaşkanı adayı oldu. Gerçi Erdoğan karşısında 7.29 oyda kaldı. Sonrasında başarısızlığı üstlenerek partisini olağanüstü kurultaya götürdü. Adaylığını koymak istemediğini ilan etsede parti içerisinden gelen baskıyla kararınından vazgeçti. Tek aday olarak girdiği kurultayda pozisyonunu güçlendirerek çıkmayı bilerek liderliğini perçinlemiş oldu.
Partide kimlik sorunsalı
Akşener İYİ Parti'yi merkez sağın lideri olmak hedefiyle çıktığı yeni yolculukta zaman zaman tökezledi. İYİ Parti'yi yeni Doğru Yol Partisi olması beklenirken ve MHP/ülkücü kökenli kadro ve siyasete yeni atılan uzman isimler bulunmasına rağmen Meral Akşener'in tercihleriyle hayli yıprandığı bir süreç yaşadı.
Akşener'in sonunu getiren kararı
İYİ Parti'nin kurucusu ve ilk genel başkanı Meral Akşener, son yerel seçimlerde “hür ve müstakil” çizgiyi benimseyip hızla kan kaybetmesinin asli sorumlusu olarak öne çıktı.
Akşener’in bu büyük ezimet getiren kararının yanı sıra diğer bir büyük stratejik hatası, partisinde çok sayıda uygun kadro bulunmasına ve tabandan çok ciddi bir baskı gelmesine rağmen İYİ Parti’yi “ikinci Doğru Yol Partisi” yapmayı sözde bırakıp hayata geçirememesi olarak öne çıktı.
Yerel seçimlerde büyük hüsran
İYİ Parti Meral Akşener'in kendi tabanıyla dahi örtüşmeyen bir tarzda yerel seçimlere girmesini bedelini ödedi. Akşener'in gözden kaçırdığı nokta ise parti tabanının AK Parti'ye olan mesafesi oldu. MHP ile İYİ Parti'nin arasındaki fark olarak birinin AK Parti'yi sevmesi diğerinin ise sevmemesi olarak öne çıkıyordu.
Fakat Akşener yerel seçimlerde AK Parti'yi eleştirmek yerine Mansur Yavaş ve Ekrem İmamoğlu'nu eleştirerek kendisini muhalefete muhalefet yapar konuma sokmuş oldu. Tüm bunların üzerine yerel seçimlerde oy oranları 3.77'ye kadar gerileyince de Akşener olağanüstü kurultay kararı alarak başkanlığı bırakma noktasına savruldu.
Seçim yenilgisi sonrası değişim talebi
İYİ Parti'de seçim yenilgisinin ardından değişim olması gerektiğini savunan geniş bir kesim ortaya çıktı.
Parti tabanda Akşener'e asıl tepki, CHP’yle ittifak kapılarının tamamen kapatılması, seçim kampanyası sürecinde, Akşener’in iktidar yerine CHP’yi ve özellikle Ekrem İmamoğlu ile Mansur Yavaş’ı hedef alması temel hatalar olarak görüldü.
Seçimin kaybedilmesinde bu etkenlerin yanı sıra, İYİ Parti’nin muhalif tabanının AKP karşısında kazanma olasılığı en yüksek gördüğü CHP’ye yönelmesinin, özellikle büyük kentlerde parti oylarında dramatik düşüşlere yol açtığına dikkat çekildi.
İYİ Parti'nin 81 il teşkilatından 60 kadarı yerelde CHP ile işbirliğini savunmasına rağmen parti yönetiminin buna kulağını tıkaması ve bildiklerini okuması da tepkileri yükseltti. Bu noktada bazı partili kurmayları 'Biz tabanı dinlememiş olduk. Tabanı dinlemezsen, taban da seni dinlemez” görüşünü dile getirdi.
Akşener'in çarkı tabanda geri tepti
Meral Akşener’in daha düne kadar kucaklayıp, yerlere göklere sığdıramadığı İmamoğlu ve Mansur Yavaş’a karşı ağır ithamlarda bulundu. Siyaset olarak zik zak çizen bir görüntü ortaya seren Akşener bu tavruyla bu büyük prestij kaybı yaşadı ve ciddi manada güvensizlik ortaya çıkardı.
İYİ Parti tabanı kimlerden oluşuyor
İYİ Parti potansiyel seçmeni CHP’den sonra eğitim seviyesi en yüksek ikinci seçmen kümesi. Hayat tarzını yüzde 40 modern, yüzde 48 geleneksel muhafazakar ve yalnızca yüzde 12 dindar muhafazakar olarak tanımlıyor.
İYİ Parti Türklerin ve Sünni Müslümanların partisi ama toplumda yüzde 64 oranındaki insan kendini dindar ve sofu olarak tanımlarken İYİ Partililerin yüzde 50’si kendini dindar ve sofu olarak görüyor.
Daha da önemli ayrıntı İYİ Parti seçmeni kendini “milliyetçi” ve “Atatürkçü” olarak tanımlıyor. CHP’ye mesafeli ama Atatürkçü kimliğiyle de Erdoğan ve Ak Parti karşıtı duyguları güçlü. Sınıfsal tabanı olarak en az CHP’liler kadar gelir seviyesi bakımından ortalama üstü kesimlere yaslanıyor.
İYİ Parti’nin potansiyel seçmeni Erdoğan karşıtı, seküler dünyaya daha yakın, muhafazakarlık referansları geleneksel değerlere yaslanan, kendini milliyetçi ve Atatürkçü olarak tanımlayan, sol fikriyata mesafeli.
İYİ Parti başlangıcında bir yandan örgütsel kapasitesini ülkücü, milliyetçi kadrolardan beslenerek geliştirdi, diğer yandan şehirli, metropollü, eğitimli kadrolarla vitrinini düzenledi. Bu ikili yapı sorunlar da üretti. 14 Mayıs seçimlerinin ardından vitrindeki kadrolarından da eksilmeler yaşadı.
Aynı zamanda İYİ Parti’nin iç tartışmalarından da biliyoruz ki partinin kimlik sorunu var. Ve ittifak içinde durmaya devam ederek kimliğini bulamamak ya da geliştirememek derdi var. Soru kimliğini ararken, güçlendirirken hangi seçmen kümesine yaslanacağı.
Yeni başkan 'Kendini inkar' olur!
Meral Akşener'in adaylığını koymadığı partinin 5. seçimli olağanüstü genel kurulunda seçimi kazanarak yeni genel başkan seçilen Müsavat Dervişoğlu, İYİ Parti'nin Cumhur İttifakı'na yanaşacağı iddialarına sert tepki gösterdi.
Başkan Dervişoğlu, 'İyi Parti’nin kuruluş gerekçeleri AK Parti’nin yanlış politikalarından kaynaklıydı. Bugün bu politikaların değiştiğine dair bir hissiyat edinebiliyor musunuz? Hayır ve asla. Hatta daha da kötüye gidiyor. O zaman İyi Parti, nasıl Cumhur İttifakı’na yaklaşacak? Kuruluş gerekçelerini ret mi, inkar mı edecek? Oradan geri dönersen kendini inkâr edersin” diye konuşarak ilerde izleyeceği yola dair önemli bir bir ipucu vermiş oldu.
İYİ Parti'yi bekleyen üç ölümcül sorun
İYİ Parti'nin ideolojik olarak pozisyonu belirsizliklerle örülü. Parti kuruluş aşamasında kendisini her ne kadar merkez sağda konumlandırmış olsa da herkesin farkında olduğu konu kurucuların milliyetçi kökenli oluşları oldu. Zaman zaman içinde oldukları Millet İttifakı'nın kararları sonrası DEM Parti ile temas kurulduğu gerekçesiyle yeterince milliyetçi olunmamakla suçlandı. Bu eleştirileri gidermek için yönetim tarafından yapılan sert çıkışlar sonrası da aşırı milliyetçi bir çizgide olmakla itham edildi.
Bu da doğal olarak siyasal pozisyon anlamında bir belirsizliğe ve karmaşaya sebep oldu. Söz konusu sorunun halen devam ettiği de net bir biçimde ifade edilebilir.
Karizmatik lider sıkıntısı; İYİ Parti'yi gerileten temel unsurlardan birisi olarak öne çıktı. Partinin kuruluş aşamasında Meral Akşener’in yanında Koray Aydın, Ümit Özdağ, Müsavat Dervişoğlu gibi isimler yer alıyordu. Bu isimlerin her biri genel başkanlık iddiasıyla MHP elitleri olarak hem Devlet Bahçeli ile hem de birbiriyle yarışmış isimlerdi.
Partinin kurucu lideri olarak dikkat çeken Meral Akşener'in çekilmesi sonrası kendisine yakın olan Müsavat Dervişoğlu'nun koltuğa oturması İYİ Parti'yi nereye taşıyacağı merak konusu oldu.
Lider kadroda öne çıkan Akşener'in “liderlik” performans da aldığı oldukça sıkıntılıydı. Özellikle alınan kararların arkasında güçlü bir şekilde durulamaması, çelişkili açıklamalar, geri adımlar sıkça yaşandı.
Muhalefetin altılı masa etrafından yek vücut olduğu anda masayı dağıtması Meral Akşener için ağır bir sınav olarak tarihe not olarak düşerken 1 hafta sonra geri dönüp verdiği kararın arkasında duramaması tüm karizmasını bitiren nokta oldu.
2023’te sandıktan çıkan kötü sonuçlar sonrası Akşener'den “hür ve müstakil” siyaset kararı geldi. Ancak bu defa da aldığı kararı partililerin bir kısmına kabul ettiremedi. Yine son olarak cumhurbaşkanı olması için uğruna masayı terk ettiği ve “kardeşim” dediği İmamoğlu, hür ve müstakil siyaset kararından sonra Akşener’i karşısına aldı. Bu da Akşener’in tercihlerini partililer nezdinde tartışılır hale getirdi.
Özgün siyaset üretememe sorunu; İYİ Parti’yi bugün bulunduğu noktaya getiren sorunlardan biri de özgün siyaset üretememe olduğu ortak kanı. Bu sorunun en önemli sebebi, İYİ Parti’nin kurulduğu andan itibaren CHP desteğini alması ve hem varlığını hem kazanımlarını ittifaka borçlu hale getirmesiydi. İttifak içinde yer alması, her konuda bir şekilde ittifaka bağlı hale gelmesiyle sonuçlandı. İttifak içindeki uyum ve birliği bozmamak adına birçok konuda özgün bir söylem üretmedi. Neredeyse her konuda CHP ile eş güdümlü şekilde hareket eden bir parti oldu.
2023 seçim sonuçları, İYİ Parti ittifak siyasetinin partiye maliyetini açık bir şekilde gösterirken, bağımsız ve özgün siyaset ihtiyacını bu defa görmezden gelinemeyecek bir şekilde ortaya koydu.
Seçimlerin hemen akabinde ittifak bitirildi, hür ve müstakil siyaset anlayışı benimsendi. 2024 yerel seçimlerindeki temel söylem ve strateji de bunun üzerine kuruldu. Ancak bu seçimlerde İYİ Parti en düşük oyunu alarak 6. parti konumuna geriledi.
Türk siyaset hayatına görkemli bir başlangıç yapan İYİ Parti görüntü olarak Meral Akşener ile başlayarak yine Akşener'in üst üste bindirdiği hatalı tutum ve kararlarıyla sona ermiş gibi görünüyor. Partide yaşanılan başkan değişimi ise ortada duran sorunların hangisi çözeceği ise merak konusu.
