Biat Etmek Sorumluluktan Kaçmak mı?
İnsanlar neden bir otoriteye ya da topluluğa biat eder? Bu sorunun cevabı, psikolojik olarak sorumluluktan kaçma eğilimi ve varoluşsal sorgulamadan uzak durma isteği olabilir. Pek çok sosyal deney, insanların otorite ya da toplum baskısı altında yanlış da olsa kararları uyguladıklarını ve sonuçlarının sorumluluğunu almaktan kaçındıklarını gösteriyor.
Otorite Karşısında İtaat
Bir otorite figürü, insanların karar verme sürecini nasıl etkileyebilir? Yale Üniversitesi’nden Stanley Milgram, 1961 yılında yaptığı ünlü deneyde, deneklere yanlış cevap veren bir kişiye elektrik şoku vermesini istemişti. Denekler, bilim adamı kılığındaki deney yöneticisinin talimatlarına uyarak, ölümcül olabilecek voltajlara kadar şok vermeye devam etmişlerdi. Bu deney, insanların otorite karşısında itaat etme eğilimini ve kararlarının sonuçlarından kaçınma isteğini ortaya koymuştu.
Toplum Baskısına Uyum
Bir toplumun genel eğilimi, insanların davranışlarını nasıl şekillendirir? National Geographic’in Zihin Oyunları Belgeseli’nde gösterilen bir deneyde, denekler ücretsiz göz muayenesi için bekleme salonuna alınıyorlardı. Salonun diğer bekleyenleri, deneyin işbirlikçileriydi ve her zil çaldığında ayağa kalkıyorlardı. Denekler, bu tuhaf davranışa anlam veremese de bir süre sonra onlara uyum sağlıyorlardı. Hatta diğer bekleyenler gittikten sonra bile, tek başlarına kalsalar da zil çalmaya devam ediyorlardı. Bu deney, insanların toplum baskısına uyum sağlama eğilimini ve anlamını sorgulamadıkları eylemlerde bulunma isteğini gösteriyordu.
Bu iki deney, biat etmenin altında yatan psikolojik mekanizmaları açıklıyor. Biat etmek, birey olarak karar vermenin ve sonuçlarının sorumluluğunu almanın zorluğundan kaçınmak anlamına geliyor. Biat etmek, aynı zamanda varoluşunu sorgulamadan, bir gruba, topluma ya da otoriteye ait olma duygusunu tatmin etmek anlamına geliyor. Biat etmek, insanın doğasında var olan bir eğilim olabilir, ancak bunun sonuçları da göz ardı edilemez. Biat etmek, bireysel özgürlüğü, eleştirel düşünceyi ve vicdanı yok edebilir. Biat etmek, insanı insan yapan değerleri kaybettirebilir.
