Ü stad, Prof.Dr. Nevzat Atlığ`dan çok tartışılan Evcara Makamı ile ilgili açıklama geldi. Bakırköy Musiki Konservatuarı Vakfı Başkanı, Sn. Hikmet Özkahraman`ın verdiği bilgiye göre bu makam ile ilgili açıklamalar, örnekleri ile birlikte Türk Müziği Nota Klasikleri dizisinin 50. sayısında yayımlanacakmış. Gençve Prof. unvanlı arkadaşlarda da bu enerjiyi görebilsek çok iyi olacak!..
Şimdi açıklamayı okuyalım
Sayın müzik araştırmacıları, müzisyenler ve sevgili dostlarım,
Evcârâ makamı konservatuardaki derslerimde olsun, konser çalışmalarımda olsun, her zaman dikkatimi çekmiş ve mevcut tarifleri tam anlamı ile tatminkâr bulmamışımdır. Bilinen tariflerin hemen hemen hepsinde Evcârâ Makamı Hicâz Zirgüle dizisinin 'Irak perdesindeki şeddi' olarak belirtilmiştir. Zirgüleli Hicâz makamından klasik repertuarımızda ancak bir iki eser bulunduğu için, şahsen Zirgüleli Hicaz`ı makam olarak değil, Hicâz âilesine mensup bir dizi olarak düşünmekteyim.
Dr. Suphi Ezgi, Evcârâ Makamının ikinci nev`i olarak, Şehnâz Makamının Irak perdesi üzerindeki şeddinden de bahsetmiştir. Bu bahiste, Hicâz Zirgüle`ye ilâve olarak Hicâz âilesinin diğer fertlerinden biri olan, Hicâz Hümâyun`un da târife katıldığı anlaşılmaktadır. Fikret Kutluğ arkadaşım da, Hicâz Hümâyun`dan bahsederek bu yoruma katılmıştır. Çok değerli dostum tarihçi ve müzikolog Yılmaz Öztuna ise, Hicâz Zirgüle`nin, Irak perdesindeki şeddinden söz etmiş ve 'Hicâzkâr Makamının yarım ton peste kalan şeklidir' diye nitelemiştir. Bilindiği gibi makam târifleri ve yorumları için elimizdeki en önemli kaynaklar, o makama âit Mevlevi  yinleri, Kârlar, birinci ve ikinci Besteler, Ağır Semâî ler ve Yürük Semâî `lerden oluşan takımlardır.
Kanaâtimce Küçük Mehmet Ağa`nın Evcârâ takımı, bu makamın târifi ve izâhı için en önemli kaynak sayılmalıdır. Nitekim Küçük Mehmet Ağa, ikinci bestenin zemininde aşağıdaki mısralarla, yaptığı eserin özüne işâret etmiştir:
Kamet-i mevzû nu kim bir mısra-i bercestedir. Evcyâ Şehnâz usû lünde miyânı bestedir. Bu takımın her iki bestesinin meyânlarında ise, Hicâz âilesinin ana dizisi olan, esas Hicâz makamındaki geçkiler yapılmaktadır. Bu iki eserde, Irak üzerindeki Hicâz beşlisinin dördüncü derecesi olan Segâh perdesinde Rast geçkisi yer almakta olup, buna bağlı olarak, meydana gelen Rast beşlisinin üçüncü derecesi, (Arel sisteminde olmayan) üçkomalık Re diyeze denk gelmektedir. Ü stelik bu perde üzerinde, yarım ses yedenli Segâh geçkisi yapılmaktadır.
Özetle Evcârâ makamında bestelediği dört eserle klasik repertuarının öncülerinden sayılan Küçük Mehmet Ağa, Evcârâ makamında Hicâz âilesinin bütün fertlerini kullanmıştır. Klasik müzik repertuarımızda baştan aşağıya kadar saf Hicâz Zirgüle şeddi olan eserler de bulunmaktadır. Mesela Şakir Ağa`nın Evcârâ makamındaki şarkısı: 'Efsû n okur uşşâkına ol gamze-i cû du' ve Hacı Faik Bey`in Evcârâ makamındaki: 'Aldı elden gülşenibad-ı hazan' şarkısında olduğu gibi. Bu iki şarkı, saf Hicâz Zirgüle`nin Irak perdesi üzerindeki şedleridir. Sonuçolarak madem ki Hicâz Zirgüle`nin inici şekli veya şedleri olan diğer bütün makamlarda, (Şehnâz, Hicâzkâr, Zirgüleli Sû znâk, Suzidil, Şedd-i Arabân gibi) Hicâz âilesinin diğer fertlerine geçkiler nasıl mümkünse, aynı durum Evcârâ için de geçerli sayılmalıdır. Küçük Mehmet Ağa`nın Evcârâ takımı, bu hususu açıkça ispatlamaktadır.
1950`li yıllarından bu yana devam eden mû sıki hayatımda, esas itibâriyle bu kanaâte varmıştım. Devlet Konservatuarı`ndaki Yüksek Lisans ve Doktora derslerimde 'müzik analizi' konusunu işlerken, Evcârâ makamı izâhında bu husû su da bahis konusu yapmıştım. 3. Selim tarafından terkip edildiği ifâde edilen Evcârâ Makamını Küçük Mehmet Ağa, Dilhayat Kalfa, Dede Efendi, Şâkir Ağa ve diğer bestekârlar yaratıcı dehâlarıyla donatmışlardır.
Sayın müzik araştırmacıları, müzisyenler ve sevgili dostlarım
Yukarıda bahsi geçen Evcârâ Makamındaki dört klasik eserin notaları, her portede mukayese imkânı vermek üzere, alt alta gelecek şekilde Irak, Dügâh ve Rast perdeleri üzerinde yazılarak, Türk müziği klasiklerinin 50. Fasikülünde yayınlanacaktır. Evcârâ makamı hakkındaki şahsi kanaatimi, müzik dünyamıza arz ediyor, saygılarımı sunuyorum efendim.
(Prof. Dr. Nevzat Atlığ 7 Ekim 2020 Bodrum)
Değerli hocamıza bir kez daha teşekkür ediyor, bu enerjisinin tükenmemesini diliyoruz;
