E. Deniz yüzbaşı, yazar, uzun yol kaptanı, akademisyen Dr. Vehbi Kara ile gerçekleştirmekte olduğumuz seri mülakatın altıncı bölümünde Amiral Zheng He’nın denizcilik vasıflarını, kabiliyetlerini, tersanesinin ve filosunun özelliklerini ve dahi Çin Hanedanı ile münasebetlerini teşrih masasına yatırıyoruz.
Dönemin Çinlileri hayvanlar âlemiyle yakından ilgili!
Anlaşılan öyle! Zheng He, bir sonraki seferini doğrudan Doğu Afrika’ya yaptı. Bu seyahat sonunda Somali’den aslan, leopar, devekuşu, zebra gibi egzotik hayvanlar ve Çin atlarından daha atik olduğu anlaşılan Arap atları ile Arap dünyasından aldığı tıbbî tedavi yöntemlerini de Çin’e götürdü.
Efsane Amiralin Batı seyahatleri…
Kaynaklarda Zheng He’nın Batıya seyahatlerinde Zheng He ve hayatına dair bilgiler kısaca özetlenmişken seyahatlerdeki olaylara daha çok yer verilmiştir.
Zheng He nasıl bir teknolojiye sahipti?
Song Hanedanlığı sırasında geliştirilen denizcilikte kullanılan manyetik pusulayı, Hint Okyanusu’nda kullanırken yeni özellikler de katmasını bilen Zheng He bu kadar büyük bir filo ile denize açılan ilk amiraldir. Su geçirmez bölmeleri ve etkin dörtkenarlı yelken teknolojisiyle rüzgâra karşı seyretme becerisi de geliştirmiş Zheng He, denizcilik teknolojisinde ilerleyen yüzyıllarda da Batı’nın önünde idi.
Yelkenlerini aralarına yerleştirdikleri esnek ağaçlar ile panjur gibi hızla toplayıp açabiliyorlardı. Zheng He, 1405 yılında henüz 35 yaşında bulunmasına rağmen kendinden emin bir şekilde İmparator Yonglo’nun emrini yerine getirme cesaretini göstermiştir. Komutanı olduğu bu devasa filo; Güneydoğu Asya, Güney Asya ve Doğu Afrika’ya kadar ulaşmıştı.
İlk seferlerinde Güneydoğu Asya üzerine yoğunlaştı. Bu bölgede kalıcı bir barış ve ticaret yapılması için gayret etti. İlk üçseferinde Guli (Galle) diye bilinen bugünkü Sri Lanka’nın başkenti Colombo’yu önemli bir üs olarak kullandı.
Dördüncü ve beşinci seferlerinde ise Hürmüz Boğazı’na ulaşmayı hedefliyordu. Altıncı ve yedinci seferlerinde ise Doğu Afrika’daki Malindi’ye (Kenya) ulaşacaktı.
Zheng He dünyada gerçekleştirilen bu büyük seferleri komutanlıktaki üstün becerileri ve olağanüstü diplomatik yeteneği sayesinde başarı ile gerçekleştirmiştir. Yedi seferi sırasında Zheng He’nin öncülük ettiği yeni deniz yolları, kapsamlı bir deniz taşımacılığı ağı oluşturdu.
Zheng He’nın güzergâhı?
Zheng He’nin seferleri 56 ana deniz yolunu takip etti ve toplam 15.000 mil yol kat etti. Sonraki seferler Calicut’tan Liushan’a (günümüz Maldivler’i) ve Doğu Afrika sahiline devam ederek Somali’deki Mugudushu (Mogadishu) ve Buluwa (Brava) gibi limanlara ulaştı; Malindi, Kenya; Bila (Beira), Mozambik ve Sulan, bugünkü Sufala (Mozambik’te.)
Filonun bir bölümünün Güney Afrika’nın fırtınalı sularına ulaşmak için mevsim musonlarına karşı bile cesur olduğu söylenmiştir. Zheng He’nın seferleri, deniz seyrüseferinin gelişimi üzerinde tarihi bir etkiye sahiptir ve gelecek kuşak denizciler için sağlam bir temel oluşturmuştur.
Hazine filosu 1405’ten 1433’e kadar yedi büyük yolculuk yaptı. Güney Asya’dan geçerek, Hint sahilini ziyaret etti, daha sonra Arap Yarımadası’na devam etti ve nihayetinde Afrika’nın doğu kıyısına ulaştı. Seferler esnasında, onlarca ülke ziyaret edildi.
Zheng He donanmasının öne çıkan özelliklerine de değinelim…
Çin donanmasının özelliği tamamen kendi kendine yetebilmesiydi. Tanker gemiler çok ihtiyaçduyulan suyu temin ediyor, büyükbaş hayvanların beslendiği gemiler mürettebatın et ihtiyacını karşılıyordu.
O döneme kadar uzun gemi yolculuklarının en önemli sorunlarından biri kuru gıda ile beslenen tayfaların C vitamini eksikliğinden iskorbüt hastalığına yakalanmasıydı. Çözüm olarak erzak gemilerinin bazılarında soya fasülyesi yetiştiriliyordu. Soya hem C vitamini açısından zengin hem de küçük bir alanda çok miktarda yetiştirilebiliyordu. Avrupalılar bu soruna Kaptan Cook’un seyahatlerine kadar 350 yıl daha, çözüm bulamayacaktı.
Denizaşırı seyahatler için inşa edilen 120 metre uzunluğundaki gemiler dünyada ahşaptan yapılmış en büyük gemilerdi. Zheng He’nin 1404’deki ilk seyahati için Nanjing limanında 317 gemi toplanmıştı. Gemiler çok katlı büyük evler gibiydi. Bu boyutta ahşap gemilere ancak Viktorya dönemi İngiltere’sinde yaklaşıldı. Fakat İngiliz gemilerinde sık sık yapısal sorunlar çıktı ve gövdesini sağlamlaştırmak için demir çubuklarla desteklenmek zorunda kalındı.
Çin kaynaklarında ise gemi gövdelerinde demir destek kullanıldığına dair hiçbir bilgi yoktur. Beş ya da altı en büyük hazine gemileri 146 metre uzunluğunda ve 60 metre genişliğinde olup, üst düzey subaylar ve değerli mallar taşıdığı söyleniyordu.
Diğer hazine gemileri de mal taşıyorlardı ama biraz daha küçüktü, bazıları 123 metre uzunluğunda ve 50 metre genişliğindeydi. Tedarik gemileri hazine gemilerinden daha küçüktü, ancak yine de 90 metre uzunluğunda ve 39 metre genişliğinde o devirdeki gemilere göre yeterince büyüktü. Yaklaşık 15 tedarik gemisi, filonun tamamı için iki yıllık yiyecek stoku 20 tanesi ise bir yıl yetecek miktarda tatlı su taşırdı.
Savaş gemileri…
En küçüğü 60 m. uzunlukta 22 m. genişlikte olan savaş gemileri filonun yarısını oluşturmaktaydı. Filodaki 27 binden fazla mevcudun 26 binden fazlası güvenlikten sorumlu askerlerdi ve çoğu savaş gemileri tarafından taşınıyordu. Savaş gemileri dalga olmadan hareket edebilme kabiliyetine sahip küçük ama hızlı gemilerdi.
Gemi ve mürettebat hazır olduğunda, bir sonraki zorluk onları açık denizlere taşımaktı. Zheng He, hazine filosunu, meteoroloji, astronomi ve pusula bilgisi sayesinde yola çıkarırdı.
Öncelikle seferler, uygun mevsim rüzgârlarının akışı takip edilerek düzenlendi. Gemiler her zaman kışın kuzey rüzgârı eserken Çin sahilinden yola çıkar ve yaz aylarında Güney rüzgârlarıyla geri dönerdi.
İkinci olarak, yıldız rehberliği anlamına gelen Qianxing adlı astronomik bir yöntemle yola koyuldular ve rotayı takip ettiler. Her geminin astronomi subayı vardı. Ölçme araçları yardımıyla, güneşi ve yıldızları doğru bir şekilde gözlemleyebildiler ve onları konumlandırma referansları olarak kullandılar. Gemileri yönlendirmek için pusula kullanılırken Avrupa da pusula henüz bilinmemekteydi.
Amiral Zheng He’nin Deniz İpek Yolu’nun canlandırılmasındaki etkileri nelerdir?
Zheng He’nin en önemli faydası Hint ve Pasifik Okyanusunun korsanlardan temizlenmesidir. Bu sayede ticaret, emniyetle yapılmaya başlanmış Tarihi Deniz İpek Yolu yeniden açılmıştır.
Çin ipeği ve Çin porselenleri Batı ülkelerine ulaştırılırken baharat yönü ile zengin olan Hindistan, mallarını güven içinde hem Doğu istikametinde hem de Batı istikametinde satma imkânı bulmuştur.
15. Asırda Müslümanlar dünyanın en zengin toplumları arasında yer alıyordu. Korsanlıktan en fazla etkilenen toplumlardan biri de Müslüman tacirlerdi. Zheng He ile birlikte toplumlar İslâm’ın barış, kardeşlik, ticaret, uhuvvet, dayanışma ve yardımlaşma özelliklerini daha iyi bir şekilde tanıma fırsatı buldular. Çünkü korsanlara göz açtırmadı!
Zheng He’nin görev yaptığı dönemde Ming Hanedanlığı Çin tarihinde nerede ve nasıl konumlanır?
1382 yılında Zheng He, henüz 12 yaşındaydı. Yunnan’da babasını kaybeden Muhammed (Zheng He), Çin’de tarihin kırılma anlarından birisine tanıklık ediyordu. Çünkü Prens Zhu Di’nin hizmetine girdikten sonra hanedanlık içinde taht kavgaları başlamıştı. Daha sonra İmparator Yonglo olacak prensin talihi Muhammed’in yardımı ile yaver gidecekti. Yaş itibarıyla dördüncü çocuk olmasına rağmen Prens Zhu Di, 1402 yılında Çin’deki Ming Hanedanlığı’nın üçüncü İmparatoru olmuştu.
İmparator Yonglo, Zheng He’yi savaşlardaki başarılarından dolayı daha sonraki yıllarda daha üst yöneticilik mevkilerine getirmişti. Ayrıca da prensin en yakınındaki isimlerden biri olarak ortaya çıkmıştı. İşte Yonglo (Yong Le) sayesinde Zheng He’nin de önü açılacak ve İmparator, kendisini denizaşırı fetihler için kurduğu donanmanın başına getirilecekti.
Taht büyük erkek çocuğun hakkı değil mi?
Aslında öyledir… Asya ve Avrupa’da birçok toplumda olduğu gibi Çin kültürüne göre de taht her zaman en büyük oğulun hakkıdır. Ancak Yonglo’nun zamanında olaylar farklı bir şekilde gelişmiştir.
Çin’de önemli yeri olan Konfüçyüs bilginleri, daima büyük oğlun ve onun soyundan gelenlerin tahta çıkmasını desteklemiş olsalar da; bu sefer durum farklı olmuştur. Bu tarihte de durum; Hong Wu’nun ilk oğlunun ölümünün ardından torunu Jianwen’ın tahta çıkmasını öngörmektedir. Aksi takdirde, bu sıralama düzenine karşı gelmek anlamına gelecekti. Bu yüzden İmparator Hong Wu, yeni taht vârisi olarak yerine torunu Jianwen’ı atamıştır.
Bu durum babasından sonra kendisini imparator olarak gören Yan Prensi Zhu Di’nin hoşuna gitmemiş ve İmparator Jianwen’a karşı bir isyan başlatmıştır. Bu isyan ise Konfüçyüs bilginleri tarafından desteklenmemiştir. Zheng He’den destek alan Yan Prensi Zhu Di, 1402 yılında İmparator Jianwen’ı tahttan indirerek kendini İmparator Yonglo adıyla hükümdar ilan etmiştir. İsyan sırasından hanedanlık sarayının içinde yangın çıkmıştır. İmparator Jianwen bu yangın sırasında kaybolmuştur. Saraydaki enkazın içinde iki ceset bulunmuştur. Bunlar; İmparator Jianwen ve Kraliçe olarak tanımlanmıştır. Fakat daha sonra ortaya çıkan söylentiler, İmparator Jianwen’ın yaşadığı ve kaçtığı üzerinedir. İşte İmparator Jianwen’ın yaşayıp yaşamadığının araştırılması, eğer yaşıyorsa hangi ülkede barındığının ortaya çıkarılması; Zheng He’nın Güneydoğu Asya’ya seyahatlerinin nedenlerinden biri olarak gösterilmektedir.
-Altıncı Bölümün Sonu-
YARIN: Zheng He’nın Batıya Seyahatlerinin 600. Yıldönümü için Anma Töreni
